ชื่ออื่น : จันทน์ชะมด
ชื่ออื่น : จันทน์, จันทน์ขาว, จันทน์พม่า, จันทน์หอม
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Aglaia silvestris (M. Roem.) Merr.
ชื่อวงศ์ : MELIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นจันทน์ชะมด เป็นไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ผลัดใบสูง 10-20 เมตร ลำต้นเปลา ตรง เปลือกสีเทาอมขาวเรียบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมค่อนข้างโปร่ง กิ่งอ่อนมีขนประปราย
- ใบจันทน์ชะมด เป็นชนิดใบเดี่ยว ติดเรียงสลับทรงใบรูปรีๆ แกมรูปขอบขนาน หรือรูปรีๆ แกมรูปไข่กลับ กว้าง 3-6 ซม. ยาว 8-14 ซม. โคนใบตัดหรือหยักเว้าเข้าเล็กน้อย ปลายใบสอบแหลมทู่ๆ เนื้อใบค่อนข้างหนาแรกๆ มีขนประปราย แต่พอใบแก่ จะเกลี้ยง ใบแห้งออกสีเขียวอ่อน ๆ เส้นใบออกจากจุดโคนใบ 3 เส้น เส้นแขนงใบมี 4-6 คู่ ขอบใบเป็นคลื่นห่าง ๆ ทางส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบ ก้านใบยาว 5-10 มม. มีขนประปรายและจะออกสีคล้ำเมื่อใบแห้ง
- ดอกจันทน์ชะมด ดอกเล็กสีขาว ออกรวมกันเป็นช่อตามปลายกิ่งและตามง่ามใบใกล้ ๆ ปลายกิ่ง ช่อยาวประมาณ 15 ซม. โคนกลีบฐานดอกติดกันเป็นรูปเหยือกน้ำ ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ๆ 5 แฉก ทั้งหมดยาว 10-13 มม. มีขนแน่นทางด้านนอก ส่วนด้านในเกลี้ยง กลีบดอกมี 5 กลีบ ไม่ติดกัน ทรงกลีบรูปซ้อนเกลี้ยง ยาว 10-13 มม. เกสรผู้มี 10 อัน และในจำนวนนี้จะเป็นเกสรผู้เทียมเสีย 5 อัน รังไข่ มี 5 พู รวมเบียดกันอยู่เป็นรูปเหยือกน้ำ มีขนคลุมแน่น แต่ละพูเป็นอิสระแก่กัน และต่างก็มีหลอดท่อรังไข่หนึ่งหลอด ในแต่ละพูมีช่องเดียว และมีไข่อ่อนหนึ่งหน่วย
- ผลจันทน์ชะมด ผลเป็นชนิดผลแห้ง มักติดเป็นคู่ ๆ แต่ไม่ติดเป็นเนื้อเดียวกันทรงผลรูปกระสวยเล็ก ๆ กว้าง 5-7 มม. และยาว 10-15 ซม. แต่ละผลมีปีกทรงรูปสามเหลี่ยมติดที่ปลายผลหนึ่งปีก ปีกกว้าง 1-15 ซม. ยาว 2.5-3 ซม. ก้านผลยาวประมาณ 5 มม.
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เนื้อไม้, แก่น
สรรพคุณ จันทน์ชะมด :
- เนื้อไม้และแก่นจันทน์ชะมด รสขมหอมสุขุม แก้ไข้ แก้ลม บำรุงหัวใจ ทำให้สดชื่น บำรุงกำลัง แก้คลื่นเหียนอาเจียน