กำจัด

• ต้นกำจัด เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ผลัดใบ สูง 12-20 เมตร เปลือกสีเทาอมขาว มีหนามแหลมรูปกรวยปลายตรงหรือโค้งเล็กน้อย ขึ้นตามลำต้น กิ่ง และก้านใบ
  
  
  
• ใบกำจัด เป็นใบประกอบเรียงสลับแบบขนนกชั้นเดียว ยาว 15-20 เซนติเมตร และมีใบย่อยจำนวน 10-28 ใบ อาจมีใบย่อยที่ปลายหรือไม่มีก็ได้ ขนาดใบกว้าง 4-5 เซนติเมตร ยาว 10-14 เซนติเมตร รูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน โคนใบเบี้ยว ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่น ปลายใบเรียวแหลม ยอดอ่อนเป็นสีแดงปนเหลือง
  
  
  
• ดอกกำจัด ดอก ออกเป็นช่อแบบกระจายบริเวณปลายยอด หรือ ก้านซอกใบ ช่อดอกมีความยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร ประกอบด้วยช่อดอกย่อยจำนวนมาก ส่วนตัวดอกออกเป็นกระจุก ที่ปลายช่อของแต่ละก้านช่อย่อย ตัวดอกเป็นรูปทรงกลม ขนาดเล็ก สีขาวอมเขียว ขนาดประมาณ 0.3-0.5 เซนติเมตร ประอบด้วยกลีบรองดอก 4 กลีบ และกลีบดอก 4 กลีบ ตรงกลางมีเกสรเพศผู้ 4 อัน และเกสรตัวเมีย 1 อัน โดยดอกตัวผู้และตัวเมียจะอยู่ต่างต้นกัน
  
  
  
• ผลกำจัด ผลมีรูปร่างกลม เมื่อยังอ่อนมีสีเขียว เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-0.7 เซนติเมตร รสเผ็ดซ่า เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีอมแดง หากผลแห้งเปลือกเป็นสีน้ำตาลและแตกอ้า 2 ซีก เห็นเมล็ดที่เป็นสีดำเป็นมันขนาด 0.25-0.35 เซนติเมตร
  
  
  

• ผลแก่ ทุบห่อผ้าประคบแผลพุพอง หรือตำชงน้ำร้อนดื่มแก้ท้องอืดเฟ้อ แก้น้ำกัดเท้า
• เมล็ด รสเผ็ดสุขุมหอม มีกลิ่นหอม แก้ลมวิงเวียน บำรุงโลหิต แก้ลมขึ้นเบื้องสูง ขับลมในลำไส้ แก้ความดันโลหิต ขับระดูของสตรี บำรุงหัวใจ ขับลมในลำไส้ ขับปัสสาวะ บำรุงธาตุ ถอนพิษฟกบวม แก้หนองใน
• ใบ รสเผ็ด แก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน
• รากและเนื้อไม้ รสร้อนขื่น ขับลมในลำไส้ แก้ลมเบื้องบน หน้ามืด ตาลาย วิงเวียน ขับระดู

ข้อมูลเพิ่มเติม :

รูปแบบและขนาดวิธีใช้มะแขว่น

• ใช้แก้ลมขึ้นเบื้องสูง ขับลมในลำไส้ แก้ความดันโลหิต ขับระดูของสตรี โดยนำราก หรือ เนื้อไม้ มาต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้แก้รำมะนาด ปวดฟัน โดยใช้ใบสดมาเคี้ยว อมน้ำแล้วบ้วนทิ้ง
• ใช้บำรุงหัวใจ บำรุงกำลัง แก้หอบหืด บำรุงโลหิต ขับลม แก้อักเสบ โดยใช้เมล็ดแห้ง มาใช้เป็นส่วนผสมในการประกอบอาหารรับประทาน หรือ ใช้เมล็ดมะแขว่นสดมารับประทาน
• ใช้แก้ลมวิงเวียน บำรุงหัวใจ ขับลม โดยใช้น้ำมันหอมระเหย จากเมล็ดมาสูดดม หรือ ใช้มาถูนวดบริเวณที่ปวดบวมและใช้คลายความเมื่อยล้าก็ได้

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

• ในการใช้มะแขว่นเป็นส่วนประกอบในนั้นค่อนข้างปลอดภัยเพราะใช้ในปริมาณที่น้อยแต่การใช้เป็นสมุนไพรนั้นควรระมัดระวังในการใช้โดยใช้ในขนาด และปริมาณ ที่เหมาะสมที่ได้ระบุไว้ ในตำรับตำรายาต่างๆ ไม่ควรใช้ในขนาดและปริมาณ ที่มากจนเกินไปหรือใช้ต่อเนื่องกันนานจนเกินไปเพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้ สำหรับสตรีมีครรภ์ไม่ควรใช้มะแขว่นเป็นสมุนไพร และมีฤทธิ์ในการขับระดูในสตรีอาจทะให้แท้งบุตรได้