ชื่ออื่น ๆ : ปีกแมงสาบ, ปีกแมลงสาบ (ทั่วไป), จุยเต็กเช่า (จีน)
ชื่อสามัญ : Wandering Jew
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Tradescantia zebrina Hort. ex Bosse
ชื่อวงศ์ : COMMELINACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นก้ามปูหลุด เป็นไม้ล้มลุก แตกแขนงมาก ลำต้นทอดราบไปตามพื้นและชูส่วนปลายกิ่งสูง 10-30 เซนติเมตร ลำต้นอวบสีเขียวหรือเขียวประม่วงจนถึงม่วงลายเขียว มีข้อและปล้องชัด
- ใบก้ามปูหลุด ใบเดี่ยว เรียงสลับ กาบใบเป็นปลอกหุ้มรอบข้อสูงประมาณ 1 เซนติเมตร ที่กาบใบมีลายเส้นสีม่วงเป็นแนวตามความยาวและมีขน ใบรูปไข่หรือรูปรี กว้าง 1.5-3 เซนติเมตร ยาว 3-8 เซนติเมตร ปลายแหลม โคนมน เบี้ยว ขอบเรียบ สีม่วงและมีขนประปราย เส้นกลางใบสีม่วง แผ่นใบด้านบนสีเขียวสลับแถบสีเงินและประสีม่วง ด้านล่างสีม่วงหรือม่วงสลับเขียว
- ดอกก้ามปูหลุด ช่อดอกสั้น ออกที่ยอด มีใบประดับใหญ่ 2 ใบ ซึ่งมีขนาดไม่เท่ากันประกบหุ้มช่อดอกอ่อนไว้ ดอกจะทยอยบานโผล่เหนือใบประดับ ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 1 เซนติเมตร ก้านดอกสั้นมาก กลีบเลี้ยงสีขาว บาง โคนติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ 4 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 2 แฉก มีขน กลีบดอกโคนติดกันเป็นหลอดเรียวสีขาว ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร ปลายแยกเป็นกลีบรูปไข่ 3 กลีบ กว้าง 4-5 มิลลิเมตร ยาว 6-8 มิลลิเมตร กลีบด้านบนสีม่วง ด้านล่างสีขาว เกสรเพศผู้ 6 อัน ก้านชูอับเรณูสีขาว มีขนยาวสีม่วง อับเรณูสีนวล รังไข่เล็ก ก้านเกสรเพศเมียเรียว ยอดเกสรเพศเมียมี 3 แฉก
- ผลก้ามปูหลุด ผลมีขนาดเล็กมาก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้นสด ล้างสะอาด หรือตากแห้งเก็บเอาไว้ใช้
สรรพคุณ ก้ามปูหลุด :
- ทั้งต้น รสชุ่ม เย็นจัด มีพิษ ใช้แก้อาเจียนเป็นโลหิต หนองใน ตกขาว บิด ฝีอักเสบ สตรีมีครรภ์ ห้ามรับประทาน ก้านและใบมี Calcium oxalate, Gum
ข้อมูลเพิ่มเติม :
รูปแบบและขนาดวิธีใช้ก้ามปูหลุด
- ใช้แก้ไอเป็นเลือด ใช้ต้นก้ามปูหลุด สด 60-90 กรัม ต้มกับปอดหมูหนัก 120 กรัม ผสมน้ำต้มให้เหลือ 1 ชาม ดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง
- ใช้ขับปัสสาวะรักษานิ่วในทางเดินปัสสาวะ หรือ ทางเดินปัสสาวะอักเสบใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำ 3 ถ้วย จนเหลือ 1 ถ้วย ใช้รับประทานวันละ 2 ครั้ง
- ใช้เป็นยาแก้ตกขาวของสตรีใช้ต้นสดประมาณ 60-120 กรัม น้ำตาลกรวด 30 กรัม และต่าฉ่าย (Mytilum crassiesta Lischke) 30 กรัม นำมาต้มให้เหลือครึ่งชาม ใช้ดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง
- ใช้เป็นยาแก้บิดโดยใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำข้าว ใช้รับประทานวันละ 3 ครั้ง ส่วนแก้บิดเรื้อรังจะใช้กาบหุ้มดอกสด 150 กรัม และ ข้าวสารคั่วจนเกรียม (เริ่มไหม้) 30 กรัม นำมาต้มกับน้ำ ใช้แบ่งดื่มเป็น 3 ครั้ง
- ใช้รักษาแผลไฟไหม้โดยใช้ต้นสดนำมาล้างให้สะอาดตำให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาวเล็กน้อย ใช้พอกบริเวณที่ถูกไฟไหม้วันละ 2 เวลา เช้า และเย็น
- ใช้พอกฝี ดูดพิษฝี แก้อักเสบ โดยใช้ทั้งต้นมาตำให้ละเอียดแล้วนำไปพอกบริเวณที่เป็น
ข้อแนะนำและข้อควรระวังของก้ามปูหลุด
สตรีมีครรภ์รวมถึง ผู้ที่มีร่างกายอ่อนแอห้ามรับประทานก้ามปูหลุดเนื่องจากไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัยที่ชัดเจน ในการเก็บก้ามปูหลุดมาใช้ประโยชน์นั้นควรระมัดระวังน้ำยางของพืชชนิดนี้ เนื่องจาก เมื่อหักก้านหรือใบจะมียางซึมมาซึ่งมีความเป็นพิษซึ่งอาจเกิดอาการระคายเคือง คัน ตามผิวหนังได้