ขยัน

• ต้นขยัน ไม้เถาเนื้อแข็ง พาดพันไปตามต้นไม้อื่น ยาวได้ถึง 5 เมตร เถาขนาดกลางๆมักแบนมีร่องตรงกลาง สีออกเทาน้ำตาล เถาแก่กลม สีน้ำตาลแดง มีมือพันสำหรับยึดเกาะ ออกเป็นคู่ ปลายม้วนงอ ใบดกหนาทึบ
  
  
  
• ใบขยัน เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 3-7 เซนติเมตร ยาว 6-12 เซนติเมตร ผิวใบมัน สีเขียวเข้ม ปลายใบเว้าตื้น กึ่งเรียวแหลมถึงมีติ่งหนาม โคนใบกลมถึงรูปหัวใจตื้น ขอบใบเรียบ ผิวเกลี้ยงทั้งสองด้าน เส้นแขนงใบ 3-5 เส้น ปลายเส้นใบโค้งจรดกัน ก้านใบยาว 2-3.5 เซนติเมตร หูใบรูปเคียว ร่วงง่าย
   
  
  
• ดอกขยัน เป็นดอกช่อกระจะ ออกที่ปลายกิ่ง รูปทรงกระบอกแคบ โค้งเล็กน้อย ปลายบานห้อยลง ยาว 15-100 เซนติเมตร ดอกย่อยจำนวนมาก กลีบดอกสีแดงสด มี 5 กลีบ รูปไข่กลับ ยาว 1.2-1.5 เซนติเมตร มีขนสีขาวปกคลุม ปลายกลีบดอกแหลมมน ฐานรองดอกรูประฆัง เกสรเพศผู้ 3 อัน ก้านเกสรสีแดง ยื่นพ้นกลีบดอก เกสรเพศผู้เป็นหมัน 7 อัน ยาวไม่เท่ากัน รังไข่ยาวประมาณ 0.7 เซนติเมตร มีขนสั้นปกคลุม ก้านสั้น ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 0.7 เซนติเมตร ยอดเกสรเพศเมียไม่ชัดเจนใบประดับรูปลิ่ม ติดทน ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงสีแดง 5 กลีบ รูปถ้วย ยาว 0.5-1 เซนติเมตร มีขนสั้นปกคลุม สีชมพูอ่อนหรือสีแดง ปลายแยกเป็น 5 แฉก 
  
  
  
• ผลขยัน เป็นฝักแบน รูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนฝักเป็นรูปหอก สีเขียวอ่อน เปลือกแข็ง เมื่อแก่แตกอ้า ยาว 15-16 เซนติเมตร เมล็ด 8-9 เมล็ด รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.7 เซนติเมตร พบตามป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณที่แห้งแล้ง และที่โล่งแจ้ง ออกดอกช่วงเดือน พฤษภาคม ถึงสิงหาคม ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด
  
  

• ลำต้นหรือราก เข้ายาบำรุงโลหิตสำหรับสตรีหลังคลอดบุตรขณะอยู่ไฟช่วยให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น 
• ใบ เถา และราก ใช้แก้พิษ ถอนพิษยาเมา ยาเบื่อ ยาสั่ง ถอนพิษผิดสำแดง ถอนพิษและแก้ไข้พิษทั้งปวง ขับพิษโลหิตและน้ำเหลือง แก้ท้องผูกไม่ถ่าย ใช้ฝนกับน้ำ หรือน้ำซาวข้าว หรือต้มน้ำดื่ม สรรพคุณเหมือนย่านางขาวทุกประการ แต่มีฤทธิ์แรงกว่า

ข้อมูลเพิ่มเติม :

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ย่านางแดง

• ใช้แก้พิษทั้งปวง ยาเบื่อ ยาสั่ง แก้พิษเบื่อเมา เบื่อเมาของเห็ด ถอนพิษยาเมา พิษผิดสำแดง โดยใช้เหง้าต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้แก้อาการท้องผูกไม่ถ่าย โดยใช้เถาหรือรากมาฝนกับน้ำหรือน้ำซาวข้าว
• ใช้เป็นยาแก้ไข้หรือถอนพิษ ด้วยการต้มทั้งเถา ราก ใบ ของย่านางแดง ใส่น้ำ 3 ส่วน เคี้ยวเหลือ 1 ส่วน ดื่มครั้งละ 120 มล. 3 เวลาก่อนอาหาร เช้า กลางวัน เย็น ติดต่อกัน 7 วัน ล้างสารพิษหรือสารตกค้างจากยาฆ่าแมลงในร่างกาย หรือเกิดอาการแพ้ต่างๆ ด้วยการใช้ใบหรือเถานำมาต้มดื่มเป็นประจำหรือใช้กินแทนน้ำ ก็จะช่วยลดอาการดังกล่าวได้ (ใบ,เถา)
•  ใช้เป็นชาในการส่งเสริมสุขภาพ ใช้เถาหรือใบ 1 กำมือ หรือ ขิง แก่ 2-3 แว่น ต้มใส่น้ำ 1.5-2 ลิตร ต้มเดือด 5 นาที ดื่มเป็นชา หรือ ใช้ใบเถาหรือใบ 1 กำมือ ใส่น้ำ 1.5-2 ลิตร ต้มเดือด 5 นาที น้ำย่านางแดง 1 แก้วมาชงกับน้ำผึ้ง 2 ช้อนชา น้ำมะนาว 1-2 ช้อนชา
• ใช้ล้างสารพิษหรือยาฆ่าแมลงในร่างกาย หรือใช้ล้างสารพิษจากยาเสพติด โดยการใช้ใบ หรือ เถานำมาต้มดื่มเป็นประจำหรือใช้กินแทนน้ำ