คุย

• ต้นคุย จัดเป็นไม้พืชกึ่งไม้เถาเนื้อแข็งลำต้นทอดเอ็นเกาะเกี่ยวต้นไม้อื่นโดยมีมือเกาะมีเปลือกลำต้นหรือเถาสีน้ำตาลเข้ม เรียบ เกลี้ยง แตกกิ่งก้านสาขามาก ทุกส่วนของต้นจะมียาวสีขาวข้ม หรือ เหลืองอ่อนๆ
  
• ใบคุย  เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉากกันเป็นคู่ๆ ตามข้อต้น ลักษณะของใบเป็นรูปรี รูปรีแกมรูปขอบขนาน หรือ รูปไข่กลับ มีขนากว้าง 5-7 เซนติเมตร และยาว 10-14 เซนติเมตร ปลายใบแหลมเป็นติ่ง ขอบใบเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบหนาเป็นมันมีสีเขียว ผิวใบด้านบนเกลี้ยง ส่วนด้านล่างมีสีอ่อนกว่า และมีขนนุ่มเล็กน้อย แผ่นใบมีเส้นแขนงใบประมาณ 15-20 คู่ ส่วนก้านใบมีร่องอยู่ด้านบน ยาวประมาณ 1-2 เซนติเมตร
  
• ดอกคุย ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุก บริเวณซอกใบและปลายยอดโดยช่อดอกยาว 1-2.5 เซนติเมตร ใน 1 ช่อดอก จะมีดอกย่อย 5-6 ดอก ส่วนก้านช่อดอกยาว 1-2 มม. มีขนเล็กน้อย ดอกย่อยเป็นแบบซี่ร่มมีกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด รูปขอบขนานลายแยกเป็น 5 แฉก สีขาวปนสีเหลือง เรียงบิดเวียนแบบขวาทับซ้าย ส่วนหลอด หรือ ฐานดอกยาว 6/7 มิลลิเมตร แฉกยาว 9-12 มิลลิเมตร ผิวกลี้ยง หรือ มีขนเล็กน้อย บริเวณปลายกลีบด้านนอก มีเกสรเพศผู้ 5 อัน  ก้านดอกย่อยยาว 1-3 มิลลิเมตร มีขนสั้นๆ กระจายทั่วไป มีใบประดับ 1 อัน กว้าง 1.0-1.5 มิลลิเมตร ขอบมีขนครุย มีกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ยาวประมาณ 4 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 5 แฉก โคนกลอดกลีบรูปถ้วยสั้นๆ ปลายแฉกมน รูปไข่กว้าง 1.0-1.5 มิลลิเมตร ยาว 2-3 มิลลิเมตร ขอบมีขนครุย
  
• ผลคุย เป็นผลเดี่ยวแบบผลสดมีเนื้อ เป็นรูปทรงกลม หรือ รูปไข่ ผิวเกลี้ยง มีขนาดประมาณ 5-8 เซนติเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียวแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองถึงส้ม เมื่อผลสุกเปลือกหุ้มผลมีน้ำยางเหนียวสีขาวมาก ส่วนก้านผลยาวประมาณ 0.8-1.2 เซนติเมตร มีขนเล็กน้อย ภายในผลมีเนื้อผลติดกับเมล็ดและมีเมล็ดประมาณ 1-3 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะเป็นรูปไข่ มีขนาดกว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร
  

• เถาคุย มีรสฝาด แก้ประดงเข้าข้อ ลมขัดในข้อ ในกระดูก แก้มือเท้าอ่อนเพลีย ต้มดื่มแก้บิด แก้ตับพิการ แก้คุดทะราด
• รากคุย  รสฝาด แก้มือเท้าอ่อนเพลีย ต้มดื่มแก้โรคบิด แก้เจ็บคอ เจ็บหน้าอก
• เปลือกต้นคุย รสฝาด ต้มดื่มแก้ปวดศีรษะ
• ยางคุย รสฝาดร้อน ทาแผล แก้คุดทะราด แก้เท้าเป็นหน่อ
• ผลดิบคุย รสเปรี้ยวฝาด ผลแห้งย่างไฟ บดทาแผล

ข้อมูลเพิ่มเติม :

รูปแบบและขนาดวิธีใช้

• ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง และเป็นยาอายุวัฒนะ โดยใช้ลำต้นคุย ผสมกับลำต้นม้ากระทืบโรง ต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้แก้เจ็บคอ เจ็บหน้าอก แก้บิด แก้มือเท้าอ่อนเพลีย โดยใช้รากมาต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้แก้อาการปวดศีรษะ โดยใช้เปลือกต้นต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้ช่วยหล่อลื่นลำไส้ ทำให้ขับถ่ายได้สะดวกโดยนำผลสุกมารับประทานสดๆ
• ใช้แก้ประดงเข้าข้อ ลมขัดในข้อ ลมขัดในกระดูก แก้บิด ตับพิการ คุดทะราด แก้ลมคั่งในข้อ แก้น้ำเหลืองเสียมือเท้าอ่อนเพลีย โดยใช้ลำต้นมาต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้ทาแผลโดยใช้ผลดิบมาย่างไฟแล้วบดใส่แผล
• ใช้แก้โรคตัวเหลืองในทารก โดยใช้รากมาตำให้ละเอียดใช้ทาตัว

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

ในการรับประทานผลสุกของคุย เป็นผลไม้ควรรับประทานแต่พอดีเนื่องจากมีรสเปรี้ยวนำหากรับประทานเข้าไปมากอาจทำให้ถ่ายท้อง และเกิดอาการปวดไชท้องได้ สำหรับการใช้ส่วนต่างๆ ของคุยเป็นสมุนไพรควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกับการใช้สมุนไพรชนิดอื่นโดยควรใช้ในขนาด และปริมาณที่เหมาะสมที่ได้ระบุไว้ในตำรับตำรายาต่างๆ ไม่ควรใช้มากจนเกินไป หรือ ใช้ต่อเนื่องกันนานจนเกินไปเพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้

การศึกษาทางเภสัชวิทยาของคุย

จากการศึกษาค้นคว้าพบว่ามีรายงานผลการศึกษาวิจัยฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาจากส่วนต่างๆ ของคุยทั้งในประเทศ และต่างประเทศน้อยมาก แต่มีรายงานผลการศึกษาวิจัยฉบับหนึ่งได้ระบุถึงฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของสารประกอบ 4 ชนิด ที่แยกได้จากส่วนลำต้นของคุย ระบุว่ามีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ต้านจุลินทรีย์ ต้านแบคทีเรีย และต้านอนุมูลอิสระ

การขยายพันธุ์คุย

คุย สามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการใช้เมล็ด ซึ่งคุยจัดเป็นผลไม้ป่าชนิดหนึ่งที่ในปัจจุบันเริ่มนิยมนำมาปลูกไว้เพื่อจำหน่ายผลไม้แถบภาคตะวันออกรวมถึงประเทศเพื่อนบ้าน อย่างเช่น ลาว และกัมพูชา สำหรับวิธีการเพาะเมล็ด และการปลูกคุยนั้นสามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็ด และการปลูกไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้เถารอเลื้อยชนิดอื่นๆ ที่ได้กล่าวมาแล้วในบทความก่อนหน้านี้

ถิ่นกำเนิดคุย

คุย จัดเป็นพันธุ์พืชเฉพาะถิ่นที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในเขตร้อนของทวีปเอเชียคลอบคลุมภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชียใต้โดยมีเขตการกระจายพันธุ์ในอินเดีย ศรีลังกา บังคลาเทศ พม่า ไทย ลาว กัมพูชา และมาเลเซีย เป็นต้น สำหรับในประเทศไทยสามารถพบได้มากในภาคอีสาน ภาคตะวันนอก และภาคใต้ บริเวณป่าดิบชื้น ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลจนถึง 900 เมตร