ชื่อสมุนไพร : จิกสวน
ชื่ออื่นๆ : จิกบ้าน, ปูตะ (มลายู-นราธิวาส)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Barringtonia racemosa Roxb.
ชื่อวงศ์ : BARRINGTONIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นจิกสวน เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กสูง4-8เมตร ลำต้นมีปุ่มปมเปลือกเป็นสีเทาถึงน้ำตาลเทาเรียบถึงแตกเป็นแผ่นเปลือกชั้นในสีเหลืองแกมน้ำตาล ถึงชมพุ มีเส้นใยเหนียว
- ใบจิกสวน เดี่ยว เรียงเวียนรอบกิ่ง เป็นกระจุกที่ปลายกิ่งแผ่นใบคล้ายกระดาษ รูปรีแกมรูปไข่กลับ ถึงรูปหอกแกมรูปไข่กลับ ใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน ผิวใบด้านบนเป็นมัน ปลายใบเรียวแหลม ฐานใบ สอบแคบ ขอบใบหยักละเอียด ก้านใบอวบสั้น
- ดอกจิกสวน ออกที่ปลายกิ่ง ช่อดอกห้อยลง ใบประดับรูปสามเหลี่ยม หลอดกลีบเลี้ยงเปิดออก มี 2-5แฉก ขนาดไม่เท่ากันกลีบดอกสี่กลีบ ไม่ติดกัน สีชมพูหรือขาวอมชมพูรูปขอบขนาน หรือรูปไข่แกมขอบขนาน แผ่ออกกว้างเกสรเพศผู้ก้านยาว จำนวนมาก รวมกันเป็นพู่
- ผลจิกสวน สีเขียวถึงสีเขียวอมม่วง รูปไข่ถึงรูปรี ปลายผลแหลมทั้งสองด้าน มีกลีบเลี้ยงสองด้าน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ผล, เมล็ด, เปลือกต้น, ราก
สรรพคุณ จิกสวน :
- ใบ รสฝาดเฝื่อน ตำพอกแก้คัน แก้ไข้ทรพิษ
- ผล รสขื่น ตำคั้นน้ำรับประทานแก้หืดไอ แก้ท้องเสีย แก้เจ็บคอ ตำพอกแก้ผิวหนังพุพอง
- เมล็ด รสขื่นเมา แก้จุกเสียด ปวดท้อง แก้ตาเจ็บ แก้ดีซ่าน ขับพยาธิ ฆ่าแมลง
- เปลือกต้น รสขื่นเมา ขับพยาธิ เบื่อปลา ฆ่าแมลง น้ำคั้นจากเปลือก เจือจาง 2-2.5% ฆ่าเพลี้ยในต้นส้ม
- ราก รสเย็น แก้ไข้ป่า
ใบอ่อนของต้นจิกสวนสามารถนำมาใช้รับประทานเป็นผักสดได้ มีรสชาติดีเฉพาะตัว แต่ค่อนข้างฝาดเล็กน้อย นิยมรับประทานกันไม่เฉพาะในคนไทยเท่านั้น แต่คนชาติอื่น ๆ ก็นิยมรับประทานเช่นกัน บ้างว่านอกจากจะใช้ใบอ่อนหรือยอดอ่อนแล้ว ยังใช้ดอกรับประทานเป็นผักสดได้อีกด้วย โดยทั้งยอดอ่อนและดอกจะนิยมรับประทานเป็นผักสด หรือรับประทานเป็นผักจิ้มกับลาบ แจ่ว น้ำตก หรือขนมจีน เป็นต้น