ชื่อสมุนไพร : ชะลูด
ชื่ออื่น ๆ : ลูด (ปัตตานี), ชะลูด(กลาง, ตลาด)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Alyxia reinwardtii Bl.
วงศ์ : APOCYNACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นชะลูด เป็นพรรณไม้เถาขนาดเล็ก ลำต้นมีลักษณะเกลี้ยง เปลือกสีดำ และจะมีน้ำยางสีขาว
- ใบชะลูด ใบนั้นเป็นใบเดี่ยว จะออกรอบข้อ ๆ ละ 3 ใบ จะเป็นรูปขอบขนาน หรือรูปรี มีความกว้างประมาณ 2.5-4 ซม. มีความยาว 3.5-9 ซม. ตรงปลายใบของมันจะแหลมหรือมน ส่วนโคนใบจะเป็นครีบ ด้านบนนั้นจะเป็นมันและขอบใบจะม้วนลง เนื้อใบนั้นจะหนาและแข็ง ก้านใบมีความยาว 3-7 มม.
- ดอกชะลูด ดอกจะมีกลิ่นหอม เป็นสีเหลือง จะออกเป็นช่อตรงง่ามใบ ช่อละ 4-10 ดอก ใบประดับเป็นรูปขอบขนานตรงปลายของมันจะแหลมมีความยาวประมาณ 1 มม. กลีบรองกลีบดอกจะมีอยู่ประมาณ 5 กลีบ และยาวประมาณ 1 มม. ตรงโคนกลีบจะติดกันเป็นท่อยาวประมาณ 7 มม. ตรงคอท่อจะแคบและมีขน เกสรตัวผู้จะมีอยู่ 5 อัน จะติดอยู่ภายในใกล้ปากท่อดอก และก้านเกสรนั้นจะสั้นมาก ส่วนท่อเกสรตัวเมียนั้นจะเรียวยาว รังไข่นั้นจะมีอยู่ 2 ช่อง แต่จะแยกออกจากกัน
- ผลชะลูด เมื่อผลแห้งจะแข็ง รูปรี และมีความยาวประมาณ 1 ซม.
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ผล, ดอก, เปลือกเถา, เถา, กิ่งก้าน
สรรพคุณ ชะลูด :
- ใบและผล แก้ไข้ร้อนใน รักษาอาการไข้ กระสับกระส่าย แก้สะอึก แก้ดีพิการ แก้คุดทะราด
- ดอก รสขม แก้พิษไข้เพ้อคลั่ง แก้สะอึก แก้ดีพิการ แก้ลม ราก แก้ลม แก้พิษเสมหะ แก้พิษไข้ เนื้อต้น แก้ลม บำรุงหัวใจ ขับผายลม แก้ปวดมวนท้อง และไซ้ท้อง
- เปลือกเถา รสหอมเย็น ขับผายลม แก้ปวดในท้อง
- เถาและกิ่งก้าน เอามาทุบ ปอกเปลือกดำออกทิ้ง และลอกเอาแต่เนื้อที่หุ้มแก่นแล้วผึ่งลมไว้ให้แห้งเป็นสีขาวมีกลิ่นหอมฉุนมาก
ใช้เนื้อต้นชะลูดนี้ ต้มเอาน้ำปรุงบุหรี่ให้มีกลิ่นหอมชวนสูบ และทำเป็นผง ปรุงเป็นเครื่องหอมอื่นๆ เช่น ธูปหอม น้ำอบ น้ำปรุง