ชื่อสมุนไพร : ตะไคร้บก
ชื่ออื่น : คล้าย, ไคร้นุ่น, สนุ่น, ไคร้ใหญ่, ตะหนุ่น, สนุ่นน้ำ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Salix tetrasperma Roxb.
ชื่อวงศ์ : SALICACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นตะไคร้บก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ผลัดใบระยะสั้นก่อนออกดอก มีความสูงของต้นประมาณ 5-10 เมตร ลำต้นเดี่ยวตั้งตรง เนื้ออ่อน เปลือกต้นหนาเป็นสีน้ำตาลเทาหรือสีเทาเข้ม มีรอยแตกลึกตามยาว กิ่งก้านแตกเป็นพุ่มทรงกลม โปร่ง กิ่งก้านมีลักษณะชูตั้งขึ้น ปลายลู่ลงเล็กน้อย แต่จะไม่ห้อยลงเป็นกิ่งยาวๆ ยอดอ่อนมีขนสีเงินขึ้นอยู่หนาแน่น
- ใบตะไคร้บก เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปใบหอก ปลายใบแหลม โคนใบมน เป็นรูปลิ่ม หรือเบี้ยว ส่วนขอบหยักเป็นซี่ฟันเล็กๆ ใบแก่หนาเกลี้ยงหรือมีขนหนาแน่น หลังใบเป็นสีเขียวแก่ ส่วนท้องใบเป็นสีขาวนวล มีก้านใบสีแดงลักษณะเรียวเล็ก
- ดอกตะไคร้บก ออกดอกเป็นช่อเล็กๆ โดยจะออกตามซอกใบหรือที่ปลายกิ่งข้างสั้นๆ ช่อดอกห้อยลงแบบหางกระรอก ทรงกระบอก ปลายช่อมีใบอ่อน ดอกเป็นสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน ดอกเป็นแบบแยกเพศและอยู่คนละต้น ดอกย่อยไม่มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอก มีก้านดอกเรียวเล็ก มีกาบรองดอกเป็นรูปไข่ ดอกเพศผู้มีเกสรประมาณ 4-10 อัน ส่วนดอกเพศเมียมีต่อมน้ำหวานที่ฐาน 1 ต่อม ก้านเกสรสั้น ปลายแยกเป็น 2 พู รังไข่มีขนขึ้นหนาแน่น และมีก้านชูชัดเจน
- ผลตะไคร้บก เป็นแห้งและแตกได้ ผลเป็นสีน้ำตาลอ่อนหรือสีออกเทา แตกได้เป็น 2 พู ภายในมีเมล็ดขนาดเล็กประมาณ 4-6 เมล็ด ปลายด้านหนึ่งมีแผงขนสีขาวเป็นปุย
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ราก, เปลือกผล และ ใบ
สรรพคุณ ตะไคร้บก :
- ราก ยาช่วยทำให้เจริญอาหาร ยาดับพิษร้อนทั้งปวง ยาแก้ตับพิการ
- เปลือกต้น เป็นยาบำรุงหัวใจ ช่วยทำให้หัวใจเต้นแรง ชูเส้นชีพจร ช่วยดับร้อน แก้เด็กตัวร้อน แก้ไข้ แก้หวัดคัดจมูก ยาแก้ไข้ แก้ตัวร้อน ยารักษาโรคเบาหวาน รักษาโรคริดสีดวงจมูก
- ใบ ใช้แก้พิษงูสวัด แก้เริม แก้แผลเปื่อย