ชื่อสมุนไพร : ถั่วแระ
ชื่ออื่นๆ : ถั่วมะแฮะ, ย่วนตูแฮะ(ปะหล่อง), เปล๊ะกะแลง(ขมุ), มะแฮะ(ไทลื้อ), พะหน่อเซะ, พะหน่อซิ(กะเหรี่ยงเชียงใหม่)
ชื่อสามัญ : Angola pea, Pigeon pea , Congo pea
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cajanus cajan (L.) Millsp.
ชื่อวงศ์ : FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นถั่วแระ เป็นไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลำต้นตั้งตรง สูง 1-3.5 เมตร ผิวลำต้นเกลี้ยง เมื่อยังอ่อนลำต้นจะสีเขียวหม่น แต่เมื่อลำต้นแก่จะเปลี่ยนเป็นสีม่วงแดงและแตกเป็นร่องสีน้ำตาล รากถั่วแระ มีระบบรากแก้ว มีลักษณะกลมเล็กๆ แทงลึกลงในดิน มีรากฝอยรากแขนงเล็กๆ มีสีน้ำตาล มีกลิ่นเฉพาะตัว
- ใบถั่วแระ เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับเป็นก้านๆ ซึ่งใน 1 ก้านจะมีใบย่อย 3 ใบ โดยใบย่อยจะมีขนาดเล็กจะแตกออกมาตามลำต้น กิ่งก้านลักษณะของใบย่อยเป็นรูปขอบขนานแกมใบหอก ปลายใบแหลม แต่โคนใบแหลมน้อยกว่าคล้ายใบขมิ้นต้น ใบมีขนาดกว้าง 1-3.5 เซนติเมตร ยาว 1.5-10 เซนติเมตร ผิวใบทั้งสองด้านมีขนสีขาวนวลขึ้นอยู่ทั่วใบ
- ดอกถั่วแระ ออกเป็นช่อบริเวณซอกใบ คล้ายดอกถั่วกลีบดอกสีเหลืองมีขอบสีน้ำตาลแดง มีกลีบเลี้ยงที่ปลายแยกเป็นแฉก 5 แฉกที่โคนดอก
- ผลถั่วแระ มีผลเป็นฝัก มีลักษณะทรงแบนยาวรี โค้งงอเล็กน้อย มีขนอ่อนๆ ฝักมีสีเขียวอมม่วง สีเขียวอมเหลือง สีเขียว ตามสายพันธุ์ ฝักจะนูนขึ้น มีเมล็ดโตเรียงกันอยู่ข้างใน เมล็ดไม่แก่ไม่อ่อนเกินไป เมล็ดสีเขียวอมเหลือง สีเขียว มีรสชาติหวานมัน ใช้เมล็ดรับประทาน นำมาประกอบอาหารเมนูต่างๆ ได้หลายเมนู
- เมล็ดถั่วแระ มีเมล็ดเรียงกันอยู่ ภายในฝัก เมล็ดมีลักษณะทรงกลมเล็กๆ เมล็ดมีสีเขียวอมเหลือง สีเขียว เมล็ดแก่มีสีขาว สีเหลือง สีแดง ตามสายพันธุ์
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ราก
สรรพคุณ ถั่วแระ :
- รากและเมล็ด ใช้แก้ไข้ ขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะเหลือง หรือแดง ใช้ถอนพิษ
- ต้นและใบ รักษาโรคเส้นเอ็นพิการ (อาการปวดเมื่อย เสียว ตามตัว ใบหน้า ศีรษะ) ขับลมลงเบื้องต่ำ
- ทั้งฝัก รสมันเฝื่อนเล็กน้อย บำรุงร่างการ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงกระดูก แก้ท้องร่วง
- ใบ ใช้แก้ไอ แก้ท้องเสีย รักษาแผลในปากและหู
- ทั้งต้น รักษาอาการตกเลือด ไข้ทับระดู
- ราก รสเฝื่อน ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ แก้ปัสสาวะน้อย