พืชจำพวกเถา เครือ ได้แก่ พรรณไม้ที่เป็นเถา- เครือ เลื้อยพาดพันตามต้นไม้ ตามรั้วเลื้อยตามพื้นดิน บางเถา- เครือ ก็สั้น บางเถา- เครือ ก็ยาว บางชนิดมีมือเกาะ บางชนิดก็ไม่มีมือเกาะ ซึ่งมนุษย์เรานิยมเรียกว่า เถา หรือ เครือ ที่นิยมใช้ทำยามี ดังนี้
กรด ไม้เถาเนื้อแข็ง
- เปลือกต้นและราก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด แก้ปวดท้อง จุกเสียด
- ผล รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ ขับไส้เดือน ต้มเอาน้ำอม แก้เหงือกบวม ปากเปื่อย
กระดอม ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน จำพวกมะระขี้นก
- ลูก รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้ดีแห้ง ดีฝ่อ ดีเลือด คลั่งเพ้อ เจริญอาหาร ทำให้โลหิตเย็น บำรุงมดลูก
กระไดลิง ไม้เถาแบนพาดพันต้นไม้
- เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง แก้ตัวร้อน ขับเหงื่อ แก้ไข้ แก้พิษฝี แก้ไข้เซื่องซึม
กระทกรก ไม้เถายืนต้น
- เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้แผลเน่าเปื่อย
- ใบ รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้หวัดคัดจมูก
- เถา รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา คุมธาตุ รักษาบาดแผล
- เมล็ด รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เด็กท้องขึ้น อืดเฟ้อ
- ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้กามโรค ตัวร้อนเนื่องจากพิษไข้
กระทกรก (กระโปรงทอง, รกช้าง, เถาสิงโต, ผ้าขี้ริ้วห่อทอง)
- เถา- ใบ รสชุ่มเย็นเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ขับเสมหะทรวงอก แก้ไอ แก้บวม
- ผลสุก รสหวานเปรี้ยว สรรพคุณ บำรุงปอด แก้ปอดอักเสบ ขับเสมหะ
กระทงลาย (กระทุงลาย) ไม้เถาพาดตามต้นไม้
- เถา ราก รสขมฝาด สรรพคุณ แก้ไอ แก้บิด แก้ปวดท้อง
- ราก รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย)
กระทุงหมาบ้า ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ กระทุ้งพิษไข้หัว ไข้กาฬ พิษฝี ขับปัสสาวะ แก้ดีกำเริบนอนละเมอเพ้อกลุ้ม ปวดศีรษะ เซื่องซึม
กระพังโหม ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ มี 2 ชนิดคือ ตูดหมู ตูดหมา สรรพคุณเหมือนกัน
- ใบ เถา รสกลิ่นเหม็น สรรพคุณ แก้ตานซาง แก้ตัวร้อน ขับลม แก้ธาตุพิการ ท้องเสีย เจริญอาหาร ขับพยาธิไส้เดือน
- ใบ ตำพอก แก้พิษงู แก้ปวดฟัน แก้รำมะนาด
หมายเหตุ กระพังโหมที่แท้ต้องเป็นชนิดที่มียางออกเมื่อเด็ดใบและเถาสดๆ ชนิดไม่มียาง เรียกว่า ย่านพาโหม ไม่ใช่กระพังโหม
กระเพียด หรือ หนอนตายยาก ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้
- ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน แก้ริดสีดวงทวาร ใช้ทุบแช่น้ำทำลาย ตัวแมลงได้
กวาวเครือขาว และ กวาวเครือแดง ไม้เถาพาดพันตามต้นไม้ใหญ่
- เปลือกเถา รสเย็นเบื่อเมา สรรพคุณ แก้พิษงู
- หัว รสเย็นเบื่อเมา สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้เต่งตึง บำรุงสุขภาพให้สมบูรณ์ บำรุงความกำหนัด (ถ้ารับประทานมากอาจเป็นอันตรายได้)
กรุงเขมา ไม้เถาขนาดเล็กๆ
- ราก รสเย็นหอมสุขุม สรรพคุณ แก้ไข้ที่มีพิษร้อน แก้ดีซ่าน บำรุงร่างกายให้แข็งแรง
แกแล ไม้เถายืนต้น
- แก่น รสข่มขื่น สรรพคุณ บำรุงน้ำเหลือง แก้พุพอง บำรุงกำลัง
โกฐพุงปลา เป็นไม้อาศัยเกาะอยู่บนต้นไม้อื่นคล้ายกล้วยไม้ เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน
- ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้บิด แก้ปวดเบ่ง แก้เสมหะพิการ สมานแผล
กำจาย (หนามจาย) ไม้เถามีหนาม
- ราก รสเบื่อเย็นเล็กน้อย สรรพคุณ ขับระดูสตรี แก้พิษงู ถอนพิษแมลงกัดต่อย แก้พิษฝี แก้แผลเรื้อรัง
กำแพงเจ็ดชั้น (ลุ่มนก) ไม้เถาขนาดใหญ่
- เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรี บำรุงโลหิต ขับผายลม แก้ไข้ แก้ปวดตามข้อ แก้เม็ดประดงผื่นคัน
ขจร ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้ หรือบางแห่งเรียกว่า สลิด
- ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ทำให้อาเจียน ถอนพิษยาเบื่อเมา ดับพิษทั้งปวง หยอดตา แก้ตาอักเสบ ตาแฉะ ตาแดง ตามัว
ขมิ้นเครือ ไม้เถาเลื้อยพันต้นไม้ใหญ่
- ต้น รสฝาดเฝื่อนร้อน สรรพคุณ แก้น้ำดีพิการ ขับฝายลมทำให้เรอ
- ใบ รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บิดมดลูก ขับโลหิตระดูสตรีเสียให้เป็นปกติ
- ดอก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือก
- ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ บำรุงน้ำเหลือง ฝนหยอดตา แก้กระจกตา แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว และตาอักเสบ
ข้าวสารเถา หรือ เถาข้าวสาร ไม้เลื้อยพันตามต้นไม้
- ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว
ขี้กาขาว ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน
- เถา รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ดับพิษ เสมหะและโลหิต
- ใบ รสขม สรรพคุณ ตำสุมขม่อมเด็กในตอนเย็น ๆ แก้หวัด คัดจมูก
- ลูก รสขมจัด สรรพคุณ แก้ตับปอดพิการ ถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ ถ่ายพิษตานซาง
ขี้กาแดง ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน
- ลูก รสขมจัด สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้พิษเสมหะและโลหิต ถ่ายและล้างโทษเสมหะ และอุจจาระให้ตก
- ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษไข้ แก้ปวดศีรษะ บำรุงน้ำดี
- ลูก มีคุณสมบัติพิเศษ คือ ถ่ายพิษตานซาง แก้ตานขโมยพุงโรเด็กได้ดี
เขี้ยวงู หรือ ตึ่งเครือคำตัวแม่ ไม้เถาเนื้อแข็งเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตในมดลูกหลังคลอดบุตร แก้สันนิบาตหน้าเพลิง แก้มดลูกอักเสบ แก้ปวดท้อง ขับลม
คนทีสอขาว ไม้เถายืนต้นขนาดย่อม หรือเรียกว่า คนทีสอเครือ
- ใบ รสขมเมา สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ขับลม ฆ่าพยาธิผิวหนัง
- ดอก รสขมเมา สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้ไข้ แก้พยาธิ แก้หืดไอ แก้ไข้ในหญิงมีครรภ์
- เมล็ด รสขม สรรพคุณ เจริญอาหาร
- ราก รสขม สรรพคุณ แก้โรคตับ ถ่ายน้ำเหลืองเสีย ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ บำรุงธาตุ แก้ปวดข้อและปวดกล้ามเนื้อ
คนทีสอทะเล เป็นไม้เลื้อยตามพื้นทราย
- ต้น รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ตัวพยาธิ ฟกบวม แก้เสมหะ แก้ลม แก้ริดสีดวงในคอ
คัดเค้า ไม้เถายืนต้นมีหนามแหลมคม
- เถา รสฝาด สรรพคุณ แก้เสมหะ บำรุงโลหิต
- ลูก รสฝาดอมเปรี้ยว สรรพคุณ ขับฟอกโลหิตระดูสตรีที่เน่าร้าย
- ราก รสเย็นฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ ขับและแก้ไข้เพื่อโลหิต
คุคะ (ขรุขระ) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสเย็น สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้ไข้ร้อนในกระสับกระส่าย แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้น้ำเหลืองเสีย
โคคลาน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสขมเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ครั่นตัว เส้นตึง แก้ปวดหลัง ปวดเอว แก้กระษัย ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ บำรุงโลหิต
โคกกระออม หรือ ตุ้มต้อก ไม้เลื้อยขนาดเล็กคล้ายมะระ
- เถา รสขมขื่น สรรพคุณ แก้ไข้
- ใบ รสขมขื่น สรรพคุณ แก้หืด
- ดอก รสขมขื่น สรรพคุณ ขับโลหิต
- ลูก รสขมขื่นเย็น สรรพคุณ ดับพิษไฟลวก
- ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษงู ใช้หยอดตาแก้ตาต้อ
- ใช้ทั้ง 5 รสขมเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ บำรุงน้ำนม ระบายท้อง แก้ไข้
คอเบ็ด (คอเป็ด) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสขื่นเอียนขม สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้ไข้ตัวร้อน แก้กระษัย ขับปัสสาวะ
จิงจ้อขาว หรือ จิงจ้อหลวง ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้
- เถา รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมพรรดึก กระตุ้นลำไส้ช่วยย่อยอาหาร แก้เสมหะ โลหิตและกำเดา
จิงจ้อแดง หรือ จิงจ้อเหลี่ยม ไม้เถาเลื่อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสหวาน สรรพคุณ บำรุงเนื้อให้สดชื่น
- ราก รสร้อนขื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะและลม ช่วยการย่อยอาหาร แก้กำเดา และโลหิต
ชะลูกขาว ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้
- เปลือกเถา รสหอมเย็น สรรพคุณ ขับผายลม แก้ปวดในท้อง
- ใบ ลูก รสร้อนหอมสุขุม สรรพคุณ แก้ไข้ร้อนใน กระสับกระส่าย สะอึก แก้ดีพิการ แก้คุดทะราด
ชะลูกแดง ไม้เถาเนื้อแข็งยืนต้น
- ใบ รสร้อนหอมสุขุม สรรพคุณ กระจายโลหิต
- ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้โรคไข้เรื้อรัง แก้เลือดออกตามไรฟัน
ชะเอมไทย (ส้มป่อยหวาน) ไม้เถายืนต้นขนาดกลาง
- เนื้อไม้ เถา รสหวานชุ่ม สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้คอแห้ง แก้ลม บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกล้ามเนื้อให้เจริญ ขับเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว แก้เลือดออกตามไรฟัน
- ใบ รสขื่น สรรพคุณ ขับโลหิตระดู
- ดอก รสขื่นขมน้อย สรรพคุณ ช่วยย่อยอาหาร
- ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ แก้เสมหะจุกคอ แก้ไอ บำรุงหัวใจให้สดชื่น
ชะเอมบ้าน (ชะเอมสวน) ไม้เถาเลื่อยพาดพันตามต้นไม้
- ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ กัดเสมหะในลำคอ หยอดตา แก้เจ็บตา ตาอักเสบ
ชะเอมป่า หรือ ชะเอมเถา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสหวานเอียน สรรพคุณ ถ่ายลม แก้คอแห้ง บำรุงผิวหนัง แก้โรคตา
- ใบ รสขมน้อย สรรพคุณ ถ่ายโลหิต
- ดอก รสขมน้อย สรรพคุณ แก้ดีและโลหิตพิการ
- ผล รสขมน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ
- ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ แก้กระหายน้ำ ทำให้ชุ่มคอ
ชิงช้าชาลี (บอระเพ็ดตัวผู้) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสขม สรรพคุณ แก้พิษฝีดาษ แก้ไข้เหนือ ไข้เพื่อโลหิต แก้ฝีกาฬ บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ทำให้เลือดเย็น แก้มะเร็ง
- ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง แก้มะเร็ง
- ดอก รสขมเมา สรรพคุณ ขับพยาธิในท้อง แก้รำมะนาด ปวดฟัน แก้แมลงเข้าหู
เชือกเขาไฟ (ย่างทราย) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง แก้แน่น จุกเสียด ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ
แซ่ม้าทะลาย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้เม็ดประดง ผื่นคัน แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย
ซองแมว (ซ้องแมว) ไม้เถายืนต้น คล้ายพวกต้นตรุษจีน
- ใบ รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง แก้ปวดหู แก้ปวดศีรษะ แก้ผมร่วง ต้มอมแก้เหงือกบวม แก้ปวดฟัน
- ลูก รสขมเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคท้องมาน แก้ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ แก้ไอ แก้วัณโรค ทาแก้แผลน้ำกัด
- ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้วัณโรค แก้ร้อนในกระหายน้ำ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้
หญ้านาง (ปู่เจ้าเขาเขียว หรือ หญ้าภคินี) มี 2 ชนิดคือ ชนิดขาว และเขียว เป็นไม้เถาเลื้อย พากพันต้นไม้อื่น
- ราก รสเย็นขม สรรพคุณ แก้ไข้ทุกชนิด ไข้พิษ ไข้เหนือ ไข้หัว เหือด หัด สุกใส ฝีดาษ ไข้กาฬ ขับกระทุ้งพิษได้ดี
หญ้านางใหญ่ (โพกพาย) ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้อื่น
- เถา รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้กระษัย ขับปัสสาวะ แก้โลหิตพิการ แก้บวม ตามตัว
หญ้านางแดง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ราก รสเย็น สรรพคุณ ฝนใส่น้ำกิน แก้ไข้หมากไหม้ (ไข้พิษ) แก้พิษสำแดง แก้เมาเห็ด เมาสุรา ถอนพิษได้ดี (บางคนเรียก รางจืด)
ดีปลี ไม้เถาคล้ายพริกไทย เลื้อยพาดพันต้นไม้
- ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้ปถวีธาตุพิการ แก้ท้องร่วง ขับลมในลำไส้
- เถา รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปวดฟัน แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด ท้องขึ้น อืดเฟ้อ
ตาไก่ ไม้เถายืนต้น
- เปลือกเถา รสเบื่อเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรีให้เป็นปกติ แก้โลหิตระดูขาว ระดูเน่าเหม็น แก้มดลูกอักเสบ เจ็บเสียวท้องน้อย แก้ปวดหลัง ปวดเอว บำรุงโลหิต
ตานหม่อน (ตาลขี้นก) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ใช้ทั้งต้น รสเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้พิษตานซาง บำรุงเนื้อหนังให้ชุ่มชื่น คุมธาตุ ขับไส้เดือนในท้อง
ตีนเป็ดตาเครือ (เถาเอ็นอ่อน) เป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้ปวดเสียวตามร่างกาย แก้เส้นตึง เมื่อยขบ ทำให้เส้นเอ็นหย่อน
- เถา รสขม สรรพคุณ แก้เส้นตึง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
ตูมกาเครือ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น มี 2 ชนิด คือ ชนิดเถาสีแดง และ สีขาว
- เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อเสมหะและดี บำรุงไฟธาตุ ช่วยย่อยอาหาร ขับผายลม
- ราก รสขมเอียน สรรพคุณ แก้พิษไข้ตัวร้อน ถอนพิษงู
- หัว รสขมเอียน สรรพคูณ แก้ริดสีดวง
แตงกวา ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน และพาดพันต้นไม้ตาย
- ผล รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขัด
แตงไทย ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน และพาดพันต้นไม้ตาย
- ใบ ดอก รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน
แตงอุลิด หรือ แตงโม ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน และพาดพันต้นไม้ตาย
- น้ำคั้นจากผล รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปากเป็นแผล ขับปัสสาวะ แก้อาการอ่อนเพลียละเหี่ยใจ แก้อาการแน่น
- เปลือกผล รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปากและลิ้นเป็นแผล
- เมล็ดใน รสมันหวาน สรรพคุณ ช่วยหล่อลื้นลำไส้ แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ แก้ลมขึ้น เบื้องสูง (ความดันสูง) ขับเสมหะ แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้ไอเรื้อรัง
- ราก ใบ เถา รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้บิด แก้ท้องร่วง
แตงหนู ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน
- เถา รสขื่นขม สรรพคุณ ขับเสมหะ
- ใบ ลูก รสขื่นขม สรรพคุณ แก้ไขจับสะท้านร้อนสะท้านหนาว
- ดอก รสขม สรรพคุณ ขับโลหิต
- ราก รสขมเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ลม แก้คุดทะราด แก้เสมหะ
แตงร้าน ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน
- ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน
ต้อยติ่ง ไม้ต้นเล็ก
- เมล็ด รสเย็นฝาด สรรพคุณ ดูดหนอง สมานแผล ทำให้แผลแห้งเร็ว
ตำลึง (ผักสี่บาท, ผักแคบ) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษฝี ถอนพิษขนของใบไม้ และตำแย แก้ปวดแสบปวดร้อน แก้คัน
- เถา รสเย็น สรรพคุณ ใช้น้ำในเถาหยอดตา แก้ตาฝ้า ตาแดง ตาช้ำ ตาแฉะ ตาอักเสบ
- ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้ดวงตาเป็นฝ้า ดับพิษทั้งปวง
ถอบแถบ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ใช้ทั้งต้น รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้ตานขโมย ขับพยาธิเสมหะถ่ายลม
- ใบ ใช้ทั้ง 3 ใบ ใส่เกลือเล็กน้อย ต้มเอาน้ำให้เด็กอ่อนรับประทาน ระบายท้องได้ดี
ถั่วผี ไม้ล้มลุกเครือ
- ราก รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ
ถั่วลันเตา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสเย็น สรรพคุณ แก้ตับพิการ ชักตับ แก้ตับทรุด
- ฝัก รสมัน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงไขข้อ
เถาเกล็ดนาคราช ไม้เถาเลื้อย
- เถา รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษตะขาบ แมงป่อง แก้พิษงู และถอนพิษต่างๆ คั่วให้เหลือง ดองสุรา สรรพคุณ ขับโลหิตระดู แก้ปวดเอวปวดหลัง เนื่องจากโลหิตระดูไม่ปกติ
เถาคัน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น มี 2 ชนิด คือ ชนิดแดง และชนิดขาว แต่นิยมใช้ชนิดแดงมาก
- เถา รสขื่นขม สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้กระษัย ทำให้เส้นหย่อน ฟอกเลือด ขับลม แก้ฟกช้ำภายใน ขับเลือดเน่าและขับคาวปลาหลังการคลอด
- ใบ อังไฟพอเหี่ยว ปิดหัวฝี ให้ฝีแตกเร็ว
เถาคุ ไม้เถายืนต้น
- เถา รสฝาด สรรพคุณ แก้เม็ดประดง ขับลมในข้อขัด แก้ปวดข้อและแท่งกระดูก
- ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้มือเท้าอ่อนเพลีย
เถานาคราช (ว่านนาคราช) ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้ผุ
- เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษอักเสบ ปวดแสบ ปวดร้อน ถอนพิษสัตว์ กัดต่อย แก้พิษฝี แก้สัตว์มีพิษขบกัด
เถาปล้อง ไม้เถายืนต้น
- ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ตำกับสุราพอก แก้ปวดฝี ถอนพิษปวดอักเสบ
- ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฝนกับสุราทา แก้พิษตะขาบ แมงป่อง พิษงู
เถามวก (เครือเขามวก) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้ มี2 ชนิด คือ แดงและขาว มักใช้ทั้ง2รวมกัน
- เถา รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้โลหิตจาง แก้ท้องร่วง ลงแดง
- เนื้อเถา รสขมเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้ไอเซื่องซึม แก้ปวดขัดตามร่างกาย รักษาบาดแผลให้หายเร็ว ทำให้มีลมเบ่งช่วยให้คลอดบุตรเร็ว
เถาลิ้นเสือ ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสขื่น สรรพคุณ แก้ตับทรุด ตับพิการ ม้ามโต บำรุงตับ
เถาวัลย์หญ้านาง ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน
- เถา ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน
เถาวัลย์ปูน ไม้เถาขนาดเล็ก
- เถา รสจืดเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัย ขับเสมหะ ทำให้เส้นเอ็นหย่อน
- ใบสด ขยี้กับปูนเอาฟอง ทาบาดแผลสด
เถาวัลย์เปรียง ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถ่ายเส้น ถ่ายกระษัย แก้เส้นเอ็นขอด เส้นตึง แก้ปวดเมื่อย ทำให้เส้นเอ็นหย่อน ขับปัสสาวะ ถ่ายเสหะลงสู่คูถวาร
เถาเอ็น หรือ เถาเมื่อย ไม้ประเภทเดียวกับตีนเป็ดเครือ (เถาเอ็นอ่อน)
- เถา รสขมติดเมา สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อย แก้เส้นตึง บำรุงเส้นเอ็น
- เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด ท้องขึ้นอืดเฟ้อ
ทองระอา หรือ เถาปล้อง ไม้เถาขนาดใหญ่
- เถา รสเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ตัวร้อน
นมพิจิตร ไม้เถาคล้ายมะระ
- เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไขที่มีพิษ แก้ร้อนในกระหายน้ำ บำรุงน้ำนม
นมแมว ไม้เถายืนต้น
- เนื้อไม้ ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ใช้เพื่อเสมหะ และไข้ทับระดู
นมวัว เป็นไม้เถายืนต้น ถ้าอยู่ใกล้ไม่อื่นก็เลื้อยพาดพัน
- เนื้อไม้ เถา รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้ไข้กลับ
- ผล รสเย็น สรรพคุณ ตำทาแก้เม็ดตุ่มผื่นคันตามตัว
- ราก รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม แก้โรคผอมแห้งในสตรีหลังคลอดบุตร
หนามไก่ไห้ ไม้เถายืนต้น
- ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ทุกชนิด แก้ไข้ความร้อนสูง ชักคลั่งเพ้อ ไข้จับสั่น แก้ไข้พิษ หัด สุกใส ดำแดง
หนามเล็บแมว หรือ หนามเล็บเหยี่ยว ไม้เถายืนต้น
- ราก รสเปรี้ยวขื่น สรรพคุณ ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ แก้มดลูกพิการ ฝีมุตกิด ฝีในมดลูก แก้เบาหวาน
หนามพัน หรือ หนามหีน
- ราก รสฝาด สรรพคุณ กล่อมโลหิต แก้ไขพาระดู (ไข้ทับประดูหรือระดูทับไข้)
หนาวเดือนห้า ไม้เถาพาดพันต้นไม้ใหญ่
- เถา รสเบื่อเมาเย็น สรรพคุณ ขับเหงื่ออย่างแรง แก้ไข้ ลดความร้อน ใช้มากอาจเป็นอันตรายถึงตายได้
หนอนตายหยาก (กะเพียดหนู) ไม้เลื้อยตามพื้นดินหรือพาดพันต้นไม้อื่น
- ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ ทุบให้ละเอียดผสมน้ำ ฟอกล้างผม ฆ่าเหา หิด และกลาก
- รากสดพอกปิดปากแผลให้สัตว์ในส่วนที่เลียไม่ถึง ฆ่าหนอนและแมลงตายสิ้น
- น้ำแช่รากไม้นี้ ใช้ราดฉีดทำลายหนอนหรือแมลงที่มารบกวนพืชผักได้
- ต้มรับประทานแก้โรคผิวหนังผื่นคัน ต้มกับยาฉุย รวมหัวริดสีดวงทวาร ทำให้แห้งฝ่อ
- รากสดทุบให้แตก ใส่ปากไหปลาร้า ทิ้งไว้ค้างคืน รุ่งขึ้นหนอนจะตายสิ้น
น้ำเต้า ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ดับพิษร้อน แก้ไข
- ผล รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม ขับปัสสาวะ
น้ำเต้าขม ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษอักเสบ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้พุพอง แก้เริม งูสวัด แก้ฟกบวม
บอระเพ็ด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝีดาษ ไข้เหนือ ไข้พิษ แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ทำให้เนื้อเย็น สะอึก บำรุงกำลัง บำรุงน้ำดี บำรุงไฟธาตุ
- ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิไส้เดือน ฆ่าแมลงเข้าหู แก้รำมะนาด ปวดฟัน
- ลูก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้เสมหะเป็นพิษ
- ราก สรรพคุณ แก้ไข้สูงมีอาการเพ้อคลั่ง
บอระเพ็ดพุงช้าง (สบู่เลือด) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ
- เถา รสขมเมา สรรพคุณ ขับโลหิตระดู กระจายลมที่แน่นในอก
- ใบ รสขม สรรพคุณ บำรุงไฟธาตุ
- ดอก รสขมเมา สรรพคุณ โรคผิวหนัง ผื่นคัน ช่วยย่อยอาหาร
- หัว รสขม สรรพคุณ หั่นตากแห้งทำผงรับประทานกับน้ำผึ้ง บำรุงกำลัง ขับผายลม เจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ
บวบขม ไม้เถาล้มลุกเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ลูกสด รสขม สรรพคุณ ฟอกศีรษะ แก้คัน แก้รังแค
- เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้หืด
- รังบวบแห้ง รสจืดเมา แก้ริดสีดวงจมูก
บวบหอม ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ลูกอ่อน รสจืด สรรพคุณ บำรุงร่างกาย
- ราก รสจืด สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงน้ำดี ระบายพิษไข้
พระขรรค์ไชยศรี (หนาวเดือนห้า หรือฝนแสนห่า) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับเหงื่อ ระงับความร้อน เป็นยาอันตราย เพราะขับเหงื่อมาก ทำให้หนาวสั่นอาจถึงชีวิตได้
พาหมี ไม้เถายืนต้น
- ราก รสเอียนเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ริดสีดวงลำไส้ แก้ริดสีดวงจมูก อันตรายเพราะเป็นยาเบื่ออย่างแรง
พาดไฉน หรือ อีลุ้ม ไม้เถายืนต้น
- เถาและราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ และโลหิต ขับผายลม แก้หืด แก้ไอ แก้คุดทะราด แก้โรคพยาธิผิวหนัง
พริกไทย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสร้อน สรรพคุณ แก้เสมหะในทรวงอก แก้อติสาร (ท้องร่วงอย่างแรง)
- ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ลมจุกเสียดแน่น ปวดมวนในท้อง
- ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้จักษุแดงเนื่องจากความดันโลหิตสูง
- เมล็ด รสร้อนเผ็ด สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ ลมมุตฆาต ลมลั่นในท้อง แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้เสมหะเฟื่อง
พริกหาง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เมล็ด รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ถอนพิษฟกบวม แก้กามโรค บำรุงธาตุ
พริกหอม ไม้เถายืมต้น
- ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส
- เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ให้ผายเรอ ขับปัสสาวะ
พลูแก ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใบเล็กคล้ายพลูจีน
- ต้น รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวง
- ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง
- ดอก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคตา
- ราก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เลือด ขับลม
- ใช้ทั้ง 5 รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด แก้กามโรค แก้โรคผิวหนัง
พลูเขียว ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส
พลูคาว ไม้เถาต้นเล็ก
- ใบ รสร้อนเล็กน้อยกลิ่นคาวชื่น สรรพคุณ แก้กามโรค แก้น้ำเหลืองเสีย แก้เข่าข้อ ทำให้แผลแห้ง แก้โรคผิวหนังทุกชนิด
พลูจีน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่นๆ
- ใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ลนไฟอุ่นๆ ปิดหน้าอกเด็ก แก้ปอดและหลอดลมอักเสบปิดตามต่อมน้ำเหลือง แก้อักเสบทำให้ยุบเร็ว เคี้ยวอมในปาก แก้แมงกินฟัน
- น้ำคั้นจากใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ช่วยบำรุงเยื่อกระเพาะอาหาร
พลูทองหลวง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปากเหม็น แก้ปวดฟัน ขยี้กับสุราทาแก้ลมพิษ ใช้ลนไฟปิดหน้าอก แก้ปวดแสบปวดร้อน ลนไฟนาบท้องเด็ก แก้ปวดท้องและแก้อัณฑะยาน
พลูป่า ไม้เถาเล็กๆขึ้นตามภูเขา
- ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้รำนาด ปวดฟัน
พลูเหลือง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ ขับลม แก้ผื่นคัน แก้ปากเหม็น
เพชรกะฏัก ไม้เถาเนื้ออ่อน
- ต้น รสขื่นร้อน สรรพคุณ แก้ไข้หวัด แก้ไข้เพื่อดี แก้มึนงงศีรษะ แก้โรคประสาท แก้นอนไม่หลับ แก้พรรดึก กระจายลมแน่นในทรวงอก
เพชรสังฆาต (ขันข้อ,สามร้อยต่อ) ไม้เถาเนื้ออ่อนเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้กระดูกแตก หัก ซ้น ขับลมในลำไส้ แก้ริดสีดวงทวารหนัก
เพชรหึง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับผายลม แก้ไข้จับสั่นเรื้อรัง แก้ม้ามโต พุงโร เนื่องจากพิษไข้มาลาเรีย
ฟักข้าว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ
- เมล็ด รสมัน สรรพคุณ บำรุงปอด แก้ฝีในปอด
- ราก รสเบื่อเย็น สรรพคุณ ถอนพิษทั้งปวง
ฟักทอง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่นและเลื้อยตามพื้นดิน
- ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้กามตายด้าน
- เมล็ด รสมันเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิในท้อง
มะกาเครือ หรือ สะไอเครือ ไม้เถายืนต้น
- เถา รสขมฝาดเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด ปวดเบ่ง ขับฟอกโลหิตระดู
มะกล่ำตาหนู หรือ มะกล่ำเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- ราก รสเปรี้ยวเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้ไอ แก้เสียงแห้ง กล่องเสียงอักเสบ
- เมล็ด รสขื่นเย็น แก้ริดสีดวงตา และกระจกตาอักเสบ
มะกล่ำเครือ เป็นพิษต่อร่างกายมากไม่ควรใช้
มะขามเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสเปรี้ยว สรรพคุณ ขับเสมหะ ถ่ายท้อง ฟอกโลหิตระดู
มะเดื่อดิน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้เม็ดประดงผื่นคัน ลมพิษ แก้พิษฝีภายใน แก้ตับไตพิการ บำรุงกำลังขับโลหิตระดู
มะตึ่ง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ
- เปลือก ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้ดีซ่าน แก้ตับอักเสบ แก้ปวดตามข้อมือเท้าบวม
มะระขี้นก (ผักไห) ไม้เถาเล็กๆ
- ใบ เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงน้ำดี ระบายอ่อนๆ
- ผล รสขม สรรพคุณ แก้พิษฝี แก้บวม แก้ปวดเจ็บอักเสบจากพิษต่างๆ แก้ปากเปื่อยปากเป็นฝ้าขาวเป็นขม บำรุงระดูสตรี
มะระจีน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ตัวร้อน บำรุงน้ำดี
มะลิ เป็นไม้เถายืนต้น คล้ายไม้พุ่ม ถ้าไม้อื่นอยู่ใกล้ก็พาดพันหรือคลุม
- เถา รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้คุดทะราด ขับเสมหะ และโลหิต
- ใบสด รสเย็นฝาด สรรพคุณ แก้แผลพุพอง แก้แผลเรื้อรัง พิษฝีดาษ
- ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ ทำให้จิตใจแช่มชื่น แก้ไอ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เจ็บตา
มะลิวัลย์ (มะลิป่า) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- ดอก รสเย็นหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ไข้ตัวร้อน
- ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ แก้พิษอักเสบต่างๆ
มะแว้งเครือ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ผล รสขม สรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ แก้เบาหวาน บำรุงน้ำในตับอ่อน
- ราก รสขื่นเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ไอ แก้ไข้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว
ยางน่องเครือ ไม้เถายืนต้น
- ยาง รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจอย่างแรง นำพิษซึมเข้าบาทแผลอย่างรวดเร็ว
- ยางน่อง ไม่ใช้ยาพิษ แต่นำฤทธิ์ยาพิษเข้าทางบาทแผลได้รวดเร็วมาก
รางจืด และรางเย็น ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ราก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษเบื่อเมา แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้ แก้ร้อนใน กระหายน้ำ
รางแดง ไม้เถายืนต้น
- เถา รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัยเส้นตึง กระษัยกร่อนทุกชนิด
ลิ้นมังกร ไม้เถาเล็กๆ ใช้ชนิดดอกแดงมาก
- เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู
ลุ่มนก ไม้เถาขนาดใหญ่
- เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ปวดตามข้อ แก้เม็ดประดงผื่นคัน แก้ไข้บำรุงโลหิต ขับผายลม ฟอกและขับโลหิตระดู
เล็บมือนาง ไม้เถายืนต้น
- ใบ รสเย็นเอียนเบื่อ สรรพคุณ ทาแก้พิษฝี แก้อักเสบ
- ผล รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับไส้เดือน ทำให้สะอึก
- ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับอุจจาระเป็นฟองขาวเหม็นคาว
- ใช้ทั้ง 5 รสเบื่อเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับพยาธิ แก้พิษตานซาง
เล็บลอก ไม้เถาพาดพันไม้อื่น
- เถา รสเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย บำรุงประสาท แก้ไข้เซื่องซึม
ลำไยเถา ไม้เถายืนต้น
- ราก รสฝาดเฝื่อนร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม แก้ชอกช้ำภายใน
ส้มป่อย ไม้เถายืนต้น
- ใบ รสเปรี้ยวฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ ล้างเมือกมันในลำไส้ แก้บิด ฟอกล้างโลหิตระดู ประคบให้เส้นเอ็นอ่อน
สะบ้าดำ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน หิด ฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง สุมเป็นถ่าน แก้พิษไข้เซื่องซึม แก้พิษร้อนต่างๆ
สะบ้ามอญ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน สุมเป็นถ่าน แก้พิษไข้ตัวร้อน
สะบ้าลาย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย
สะบ้าเลือด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้หิด ฆ่าพยาธิผิวหนัง
สามสิบ (รากสามสิบ) ไม้เถาเล็กๆ
- ราก รสเย็นหวานชุ่ม สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงตับ ปอด บำรุงเด็กในครรภ์
สีฟันเครือ ไม้เถายืนต้น
- เถา รสเย็นฝาด สรรพคุณ บำรุงโลหิตระดูสตรีให้สมบูรณ์
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวดฝี
- ดอก รสเย็น สรรพคุณ แก้ตาช้ำอักเสบ แก้แมลงสัตว์กัดต่อย
แสลงใจเครือ ไม้เถา
- เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงธาตุ ทำให้ความจำดี แก้อัมพาต แก้ปวดเมื่อยบั้นเอว แก้กระษัย ขับปัสสาวะ ใช้มากเป็นพิษชักกระตุกถึงตายได้
- ใบ ตำกับสุราพอก แก้แผลเน่าเปื่อย
- ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ
แสลงพัน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น
- เถา รสเมาเบื่อร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย กระจายเลือดเน่าเสียให้เดินสะดวก บำรุงโลหิต ขับฟอกโลหิตระดู
สลอดน้ำ ไม้เถายืนต้น
- ใบ รสจืด สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
- ดอก รสเมาเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ปวดศีรษะ
- ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ ไข้พิษ ระบายอ่อนๆ ถ่ายพิษไข้ ถ่ายพรรดึก
สำมะงา ไม้เถายืนต้น
- ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้โรคผิวหนัง ประดง ผื่นคัน
หนุมานประสานกาย เป็นไม้เถายืนต้น
- ใบ รสฝาดเย็นเอียน สรรพคุณ แก้ไอ แก้หืดหอบ แก้อาเจียนเป็นโลหิต (วัณโรคปอด) ห้ามเลือดและสมานแผลได้ดี
หางไหลขาว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
- เถา รสเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะและโลหิต ถ่ายลม ถ่ายเส้นเอ็น
หวายขม เป็นพืชจำพวกเถามีหัว – เหง้า คล้ายเหง้าข่า
- หัว รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไอ บำรุงน้ำดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ
หวายตะค้า เป็นพืชพวกเถาไม่มีหัว
- เถา ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้พิษไข้กาฬ แก้ชัก เพราะความร้อนสูง แก้สลบ แก้หอบ แก้ลิ้นกระด้างคางแข็ง เนื่องจากพิษไข้
คุณสมบัติพิเศษ ต้องสุมไฟเสียก่อน จึงมาผสมยา มีอำนาจดับพิษร้อน พิษไข้ได้วิเศษ
หวายโป่ง เป็นพืชจำพวกเถา (ส่วนมากนำมาทำขาเก้าอี้หวาย)
- เถา รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ซางชัก
หวายลิง (หวายเย็บจาก) เป็นพืชจำพวกเถาเลี้อย ลงหัวคล้ายข่า
- เหง้า รสขมกร่อย สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้ไข้เพื่อดีและโลหิต
อบเชยเถา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น
- ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน ทำจิตใจให้ชุ่มชื่น ขับลมใน ลำไส้ แก้ปวดมวนในท้อง
อังกาบ ไม้เถาเลื้อยต้นเล็กๆ มี 3 ชนิด คือ ชนิดดอกเหลือง ดอกขาว ดอกม่วงดำ สรรพคุณเหมือนกัน
- ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้เสมหะ เจริญไฟธาตุ ฟอกโลหิตระดูสตรี ขับปัสสาวะ
อัญชันบ้าน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใช้ชนิดดอกสีขาวมาก
- ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปวดฟัน โคนฟันอักเสบ แก้ตาฝ้าฟาง ตามัว
อัญชันป่า ไม้เถายืนต้น
- ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้และพิษอักเสบ เป็นแผลอักเสบ
อุโลกเครือ ไม้เถาต้นเล็กๆ
- ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ขับปัสสาวะ
- ใบสด รสเย็น สรรพคุณ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ เจ็บคอ แก้พิษฝี ปวดแสบปวดร้อน ถอนพิษจากการอักเสบ