ชื่อสมุนไพร : ยอบ้าน
ชื่ออื่น ๆ : มะตาเสือ(ภาคเหนือ), ยอ, แยใหญ่(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Morinda citrifolia L.
ชื่อวงศ์ : Rubiaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นยอบ้าน เป็นไม้ต้น สูง 2-6 เมตร เปลือกต้นสีน้ำตาล แตกเป็นสะเก็ดแล้วหลุดออก กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม
- ใบยอบ้าน เป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้าม รูปรี กว้าง 8-15 ซม. ยาว 10-20 ซม. ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขียวเข้มเป็นมัน
- ดอกยอบ้าน ออกเป็นช่อกลมตามซอกใบ ดอกสีขาว กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก มีกลิ่นหอม
- ผลยอบ้าน เป็นผลรวม ผิวขรุขระเป็นตุ่ม ผลสุกมีกลิ่นเหม็นเอียน เมล็ดสีน้ำตาลมีหลายเมล็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ดอก, ราก, ผลดิบ
สรรพคุณ ยอบ้าน :
- ใบ รสขมเฝื่อน แก้ปวดข้อนิ้วมือข้อนิ้วเท้า แก้ไข้ บำรุงธาตุ คั้นน้ำทาแก้โรคเก๊าท์ หรือคั้นน้ำสระผมฆ่าเหา แก้กระษัย แก้ท้องร่วง ใช้ใบปรุงเป็นอาหาร ใบมีวิตามินเอ 40,000 กว่ายูนิตสากลต่อ 100 กรัม มีคุณสมบัติในการบำรุงสายตา หัวใจ
- ดอก รสเฝื่อน เป็นยาแก้วัณโรค
- ราก รสเฝื่อน ใช้เป็นยาระบาย แก้กระษัย ระบายท้อง
- ผลดิบ รสร้อนปร่า แก้คลื่นเหียนอาเจียน ขับโลหิตระดู ขับลมในลำไส้ ขับผายลม หั่นปิ้งไฟพอเหลืองทำกระสายยาแก้อาเจียน เผาเป็นถ่านผสมเกลือเล็กน้อย อมแก้เหงือกเปื่อยเป็นขุมบวม
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
นำผลยอโตเต็มที่แต่ไม่สุก ฝานเป็นชิ้นบางๆ ย่างหรือคั่วไฟอ่อนๆ ให้เหลืองกรอบ ใช้ครั้งละ 1 กำมือ (10-15 กรัม) ต้มหรือชงกับน้ำ เอาน้ำที่จิบทีละน้อย และบ่อยๆ ครั้งจะได้ผลดีกว่าดื่มครั้งเดียว
สารเคมี : ผลยอนั้นมีสารเคมี Asperuloside, caproic acid, caprylic acid และ glucose