ชื่อสมุนไพร : สายหยุด
ชื่ออื่นๆ : เครือเขาแกลบ(เลย), กล้วยเครือ(สระบุรี), สาวหยุด(กลาง, ใต้), เสลาเพชร(สุราษฎร์ธานี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Desmos chinensis Lour.
ชื่อวงศ์ : Annonaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นสายหยุด เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย สูง 1-5 เมตร เถาเรียบสีน้ำตาลเข้มเกือบดำ กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น มีรูระบายอากาศ กิ่งแก่เกลี้ยง สีดำ มีช่องอากาศจำนวนมาก
- ใบสายหยุด ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานแกมใบหอก กว้าง 3-7 เซนติเมตร ยาว 6-15 เซนติเมตร หลัง
ใบเกลี้ยงเป็นมัน ท้องใบมีนวล โคนใบมนหรือเว้าเล็กน้อย ปลายใบเรียวแหลม อาจพบติ่งแหลมหรือแหลม ขอบใบเป็นคลื่น เนื้อใบบาง เหนียว มีขนกระจายทั้งสองด้าน พบมากที่ใบอ่อนและแผ่นใบด้านล่าง เส้นแขนงใบ 8-10 คู่ ก้านใบยาว 5 มิลลิเมตร
- ดอกสายหยุด ดอกเดี่ยว ออกที่ซอกใบด้านล่าง ตรงข้ามกับใบ เริ่มออกสีเขียวและต่อมาเปลี่ยนเป็นสีเหลือง
เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 5-8 เซนติเมตร มีกลิ่นหอม บานอยู่ได้นาน ก้านดอกยาว 2-8 เซนติเมตร มีขนกระจายทั่วไป กลีบดอก 6 กลีบ แบ่งเป็น 2 วง วงละ 3 กลีบ กลีบชั้นในเล็กกว่าชั้นนอก กลีบชั้นนอกแยกกัน รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปรี กว้าง 1.3-1.8 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5-13 เซนติเมตร แต่ละกลีบมีลักษณะบิดงอ โคนกลีบดอกมีรอยคอดใกล้ฐานดอก โคนตัด ปลายแหลม ขอบเรียบหรือเป็นคลื่น มีขนนุ่มกระจายทั้งสองด้าน ส่วนกลีบชั้นในเรียงจรดและแยกกัน รูปขอบขนาน หรือรูปหอก กว้าง 0.5-1.3เซนติเมตร ยาว 2.0-7.0 เซนติเมตร โคนตัด โดยเหนือโคนกลีบเล็กน้อยมักคอดเว้า ปลายแหลม ขอบเรียบ มีขนนุ่มทั้งสองด้าน เกสรเพศผู้ 150-240 อัน รูปคล้ายทรงกระบอก ยาว 1.0-1.5 มม. อับเรณูเกลี้ยง สีเหลือง อาจพบขนเล็กน้อยที่โคน เกสรเพศเมียแยกกัน 30-50 อัน แต่ละอันมี 5-7 ออวุล รูปทรงกระบอก กว้าง 0.5 มิลลิเมตร ยาว 2-3 มิลลิเมตร สีเหลืองหรือน้ำตาล มีขนหนาแน่นตามก้านเกสรเพศเมีย กลีบเลี้ยงขนาดเล็กเรียงห่างกันเล็กน้อย รูปร่างค่อนข้างสามเหลี่ยม มี 3 กลีบ กว้าง 5 มิลลิเมตร ยาว 1 เซนติเมตร ปลายกลีบกระดกขึ้น โคนตัด ปลายแหลม ขอบเรียบ สีเขียว มีขนกระจายทั้งสองด้าน - ผลสายหยุด เป็นผลกลุ่ม มี 5-35 ผลย่อย ผลย่อยคล้ายสร้อยลูกปัดคอดเป็นข้อๆระหว่างช่วงเมล็ด ได้ถึง 7
ข้อ แต่ละผล กว้าง 5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียว เมื่อสุกสีดำ เป็นมัน ห้อยลง ก้านผลย่อยยาว 8 มิลลิเมตร ก้านช่อผลยาว 2-3.5 เซนติเมตร มีขนกระจายตามก้านผลและก้านผลย่อย ในหนึ่งผลย่อยมีเมล็ด 2-5 เมล็ด มีรอยคอดระหว่างเมล็ดชัดเจน เมล็ด รูปทรงกลมหรือรูปรี กว้าง 0.4-0.5 เซนติเมตร ยาว 0.6-0.8 เซนติเมตร ผิวเกลี้ยง
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ดอก, ต้น, ราก
สรรพคุณ สายหยุด :
- ดอกสด มีน้ำมันหอมระเหย ทำให้มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว เข้ายาหอมบำรุงหัวใจ
- ต้นและราก ใช้เข้ายาอบ รักษาอาการติดยาเสพติด