ชื่อสมุนไพร : อัญชัน
ชื่ออื่นๆ : แดงชัน (เชียงใหม่), เอื้องชัน (ภาคเหนือ)
ชื่อสามัญ : Blue Pea, Butterfly Pea
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clitoria ternatea L.
วงศ์ : LEGUMINOSAE–PAPILIONOIDEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นอัญชัน เป็นไม้ล้มลุก ที่ใช้ยอดในการเลื้อยพัน ลำต้นเป็นไม้เนื้ออ่อน มีขนปกคลุม ลำต้นยาวประมาณ 1-5 เมตร
- ใบอัญชัน เป็นใบประกอบเป็นแบบขนนก ออกเรียงสลับ มีใบย่อยประมาณ 3-9 ใบ ลักษณะใบเป็นรูปรีแกมขอบขนานหรือรูปรีแกมไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบมน ขนาดกว้าง 1-3 เซนติเมตร ยาว 2-5 เซนติเมตร ผิวใบด้านบนเกลี้ยง ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม
- ดอกอัญชัน ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบ มีทั้งดอกซ้อนและดอกลา กลีบดอกมีลักษณะคล้ายดอกถั่วหรือคล้ายฝาหอยเชลล์ มี 5 กลีบ กลีบดอกมีสีน้ำเงิน ม่วงหรือขาว ตรงกลางกลีบมีสีเหลืองหม่น ขอบสีขาว ดอกออกเกือบตลอดปี เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดยาวประมาณ 2.5-3.5 เซนติเมตร
- ผลอัญชัน ออกเป็นฝัก ลักษณะฝักแบนยาว โค้งเล็กน้อย ปลายเป็นจงอย แตกเป็น 2 ฝา คล้ายรูปดาบ ขนาดฝักกว้าง 1-1.5 เซนติเมตร ยาว 5-8 เซนติเมตร ภายในฝักมีเมล็ดอยู่ภายในประมาณ 6-10 เมล็ด เมล็ดมีสีดำ มีลักษณะเป็นรูปไต
ส่วนที่ใช้เป็นยา : กลีบดอกสดสีน้ำเงิน, ใบ, ดอก, ราก, เมล็ดจากต้นอัญชันดอกสีน้ำเงิน, รากของต้นอัญชันดอกขาว
สรรพคุณ อัญชัน :
- ดอกสีน้ำเงิน ตำเป็นยาพอก หรือคั้นเอาน้ำทาแก้ฟกบวม แก้พิษแมลงกัดต่อย และใช้สระผมเป็นยาแก้ผมร่วง
- ราก ใช้ฝนเอาน้ำหยอดตา แก้ตาเจ็บ ตาฟาง บำรุงดวงตา หรือผสมทำยาสีฟัน แก้ปวดฟัน และใช้ต้มน้ำดื่มเป็นยาระบายท้อง ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ
- ใบและราก ฝนเอาน้ำหยอดตา แก้ตาแฉะ ตาฟาง
- เมล็ด ใช้กินเป็นยาระบายท้อง
- รากต้นอัญชันดอกสีขาว ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ยาระบาย
[su_quote]ดอกอัญชัน ใช้เป็นสีแต่งอาหาร ขนม ใช้กลีบดอกสด ตำเติมน้ำเล็กน้อย กรองด้วยผ้าขาวบาง คั้นเอาน้ำออก จะได้น้ำสีน้ำเงิน (Anthocyanin) ใช้เป็น indicator แทน lithmus ถ้าเติมน้ำมะนาวลงไปเล็กน้อย จะกลายเป็นสีม่วง ใช้แต่งสีอาหารตามต้องการ มักนิยมใช้แต่งสีน้ำเงินของขนมเรไร ขนมน้ำดอกไม้ ขนมขี้หนู[/su_quote]
วิธีการใช้ :
- ปลูกผม ทำให้ผมดกดำเงางาม หรือใช้ปลูกคิ้ว ตำกลีบดอกอัญชัญประมาณ 1 หยิบมือ ให้ละเอียด ผสมกับน้ำ แล้วกรองเอากากออก นำน้ำที่ได้มาชโลมผมหรือคิ้วทิ้งไว้ประมาณ 15-20 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำเปล่า
- บำรุงสายตา แก้โรคตาฟาง นำรากมาถูกับน้ำฝน ใช้หยอดตา
คำแนะนำ ผู้ที่เป็นโรคโลหิตจางห้ามรับประทานดอกอัญชันเป็นอันขาด เนื่องจากในดอกอัญชันมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือด ดังนั้นจึงเป็นอันตรายอย่างยิ่งในผู้ป่วยโรคดังกล่าว