ชื่อสมุนไพร : เกว้า
ชื่ออื่นๆ : เกว้า, กว้าว, ขว้าว,กระทุ่มขว้าว, กระทุ่มดง, กระทุ่มแดง, กาว, ขาว, ตุ้มกว้าว, วาว, ตุ้มก้านแดง, ตุ้นกว้าว, ตองแดงเหลือง, ตองเหลือง
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale
ชื่อวงศ์ : RUBIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นเกว้า เป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ผลัดใบ สูง 15-30 เมตร ลำต้นเปลา ตรง เปลือกหนา เรียบ สีขาวอ่อนปนเทา เปลือกในสีชมพูอ่อนถึงสีน้ำตาลแก่ โคนต้นมักเป็นพูพอน เรือนยอดเป็นพุ่มกลม โปร่ง กิ่งอ่อนมีรอยแผลใบเห็นชัด
- ใบเกว้า เป็นชนิดใบเดี่ยว ติดตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ และแต่ละคู่จะอยู่ชิดกันบริเวณใกล้ๆ ปลายกิ่ง ทรงใบป้อมหรือรูปหัวใจ กว้าง 8-19 ซม. ยาว 16-17 ซม. โคนใบโค้งกว้างๆ หรือหยักเว้าเข้า ปลายใบเรียว เป็นติ่งทู่ๆ เนื้อใบบาง หลังใบมีขนสากๆ และมีสีเข้มกว่าทางด้านท้องใบ ท้องใบขนสีเทานุ่ม เส้นแขนงใบ มี 5-8 คู่ ขอบใบเรียบ ก้านใบเรียวยาวถึง 8 ซม.
- ดอกเกว้า เล็ก สีเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ออกรวมกันเป็นช่อกลมเดี่ยวๆ หรือเป็นกระจุกๆ ละไม่เกิน 3 ช่อ ตามง่ามใบหรือเหนือรอยแผลใบตามปลายกิ่ง ทั้งโคนกลีบฐานดอกและกลีบดอกติดกันเป็นหลอด ปลายหลอดแยกเป็น 5 แฉก เกสรผู้มี 5 อัน ติดอยู่ใกล้ปากหลอดด้านในและทแยงกับแฉกกลีบดอก รังไข่ รูปรีๆ ภายในแบ่งเป็น 2 ช่อง ก้านช่อเรียวยาว 4-6 ซม.
- ผลเกว้า เล็ก ผิวแข็งเรียงอัดแน่นเป็นก้อนกลม มีเส้นหรือกาบแข็งๆ แซม เมล็ดรูปรีๆ มีปีกบางๆ หนึ่งปีก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ราก, ยอด, ใบสด
สรรพคุณ เกว้า :
- ราก รสเมาเบื่อ แก้โรคผิวหนัง
- ยอด รสเมาเบื่อ แก้ปวดศีรษะ
- ใบสด รสเมาเบื่อ ตำคั้นเอาน้ำใส่แผล ฆ่าเชื้อโรค