ชื่อสมุนไพร : เล็บมือนาง
ชื่ออื่น ๆ : มะจีมั่ง, จ้ามัง, จะมั่ง(เหนือ), วะดอนิ่ง (มลายู-ยาลา), ไท้หม่อง (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
ชื่อสามัญ : Rangoon Creeper
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Quisqualis Indica Linn.
ชื่อวงศ์ : COMBRETACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นเล็บมือนาง เป็นพรรณไม้เถาขนาดกลาง ที่แตกกิ่งก้านสาขาหนาทึบและตามลำต้น หรือกิ่งอ่อนจะมีขนสีน้ำตาลอมเทาปกคลุมอยู่แต่ต้นที่แก่ผิวจะเกลี้ยง หรือบางทีก็กลายเป็นหนามไปเลย ต้องหาหลักยืดหรือร้านให้ลำเถาเกาะยึด
- ใบเล็บมือนาง เป็นไม้ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของใบเป็นรูปมนขอบขนาน ปลายใบแหลมหรือมนและมีติ่งแหลม โคนใบจักเว้าเข้าเล็กน้อย ขอบใบเรียบหรือบางใบก็เป็นคลื่น ขนาดของใบกว้างประมาณ 1-1.5 นิ้วยาว 3.6 นิ้วมีสีเขียว เนื้อบางและท้องใบจะมีขนปกคลุมจำนวนมาก
- ดอกเล็บมือนาง ออกเป็นช่ออยู่ตรงส่วนยอดของต้น ลักษณะของดอกจะเป็นหลอดยาวมาก ยาวประมาณ 3-4 นิ้วตรงปลายแยกออกเป็น 5 กลีบสีชมพู หรือสีแดงอมขาว หลอดของดอกจะโค้งเล็กน้อย เกสรยาวยื่นออกมากลางดอก 5 อัน
- ผลเล็บมือนาง เป็นสัน และแข็ง สันมีอยู่ 5 สันผล โตประมาณ 0.5 นิ้วยาว 1-1.5 นิ้วมีสีดำ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น, ใบ, ผล, เมล็ด, ราก
สรรพคุณ เล็บมือนาง :
- ทั้งต้น แก้ตานขโมยพุงโร ขับพยาธิและตานทราง
- ใบ ตำพอกแก้บาดแผล แก้อักเสบ หรือทาแก้แผลฝี และถ้านำไปผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ จะเป็นยาแก้ตัวร้อน แก้ปวดหัว ถอนพิษ แก้สารพัด แก้กาฬ แก้พิษสำแดงของแสลง
- ผล แก้อุจจาระเป็นฟอง เหม็นคาวในเด็ก และขับพยาธิไส้เดือน กินแล้วทำให้สะอึก
- เมล็ด เป็นยาถ่ายพยาธิลำไส้ ถ้าเป็นผู้ใหญ่ให้ใช้ 5-7 เม็ด เด็กใช้ 2-3 เม็ด ทุบให้แตกแล้วต้มเอาน้ำดื่ม
- ราก แก้อุจจาระเป็นฟอง เป็นยาระบาย ขับพยาธิไส้เดือน แต่ถ้าผสมกับสมุนไพรอื่น จะใช้แก้ตานขโมย แก้เด็กเป็นซาง แก้ซางแห้ง แก้อุจจาระพิการ ริดสีดวง แก้ธาตุวิปริต แก้ตับทรุด เจริญอาหาร
[su_spoiler title=”วิธีและปริมาณที่ใช้ : ขับถ่ายพยาธิไส้เดือนตัวกลม” icon=”arrow”]
***ใช้เมล็ดในของผลเล็บมือนางที่แก่และแห้ง 4-5 เมล็ด (4-6 กรัม) หั่นทอดกับไข่ให้เด็กอายุประมาณ 5-6 ขวบรับประทานขับถ่ายพยาธิไส้เดือนตัวกลม
***ผู้ใหญ่ : ใช้ 5-7 เมล็ด (หนัก 10-15 กรัม) ทุบพอแตก ต้มเอาน้ำดื่ม หรือหั่นทอดกับไข่รับประทาน[/su_spoiler]
[su_quote]ข้อควรระวัง : ถ้าใช้มากเกินขนาด จะทำให้อาเจียน มึนงง อ่อนเพลีย[/su_quote]
[su_spoiler title=”สารเคมีที่พบ :” icon=”arrow”]มีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์คือ Quisquallic acid[/su_spoiler]