ชื่อสมุนไพร : นมสวรรค์
ชื่ออื่นๆ : ฉัตรฟ้า, สาวสวรรค์, พวงพีเหลือง, หังลิง, พนมสวรรค์
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clerodendrum paniculatum Linn.
ชื่อวงศ์ : VERBENACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นนมสวรรค์ เป็นไม้พุ่ม ลำต้นตั้งตรง สูงได้ถึง 0.5-4 เมตร เปลือกต้นเรียบ สีน้ำตาลแกมเขียว กิ่งอ่อนต้นอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม ไม่ค่อยแตกกิ่งก้าน
- ใบนมสวรรค์ เป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปฝ่ามือ รูปไข่กว้างหรือเกือบกลม ขอบใบหยักเว้าลึก 3-7 แฉก ปลายแฉกแหลม ฐานใบรูปหัวใจ ปลายใบแหลม ขอบใบจักฟันเลื่อย แผ่นใบมีขนและต่อมกระจายทั้งสองด้าน หลังใบเรียบสีเขียวเข้ม ใบด้านล่างมีขนสากคายมือ ท้องใบสีอ่อนกว่า
- ดอกนมสวรรค์ เป็นช่อแบบแยกแขนงขนาดใหญ่ออกที่ปลายยอด สีแดงหรือส้ม รูปเป็นชั้นคล้ายฉัตรหรือ
รูปไข่ ก้านช่อเป็นเหลี่ยม กลีบดอกสมมาตรด้านข้าง มี 5 กลีบ มีขนกระจายด้านนอก กลีบดอกรูปขอบขนานแกมรูปไข่ มีขนและต่อมกระจายด้านนอก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว ปลายแยกเป็น 5 แฉก ขนาดไม่เท่ากัน เกสรเพศผู้มี 4 อัน สั้น 2 อัน ยาว 2 อัน ยาวโค้งพ้นปากหลอดกลีบดอก อับเรณูรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร เกสรเพศเมีย มีรังไข่เหนือวงกลีบ รังไข่ทรงรีเกือบกลม ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาวเท่า เกสรเพศผู้อันยาว หรือยาวกว่าเล็กน้อย ยอดเกสรแยกเป็น 2 แฉก สั้นๆ ใบประดับรูปไข่แกมรูปรี คล้ายใบ ยาว 1-5 เซนติเมตร ใบประดับย่อยรูปแถบยาวได้ประมาณ 1 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงรูประฆังสีส้มแดง มี 5 กลีบ โคนเชื่อมกัน หลอดกลีบเลี้ยงสั้นๆ ปลายแยก 5 กลีบ รูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร มีต่อมและขนกระจาย - ผลนมสวรรค์ ผลสดรูปทรงกลม ขนาดเล็ก สีเขียว ผลผนังชั้นในแข็ง ทรงกลมๆ มี 2-4 พู เส้นผ่านศูนย์กลาง 5-9 มิลลิเมตร เมื่อสุกเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงินแกมเขียว หรือดำ มีเมล็ดเดียว แข็ง เมื่อสุกมีสีแดงคล้ำ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ดอก, ราก, ต้น
สรรพคุณ นมสวรรค์ :
- ใบ รสเมาออกร้อน ใช้ตำพอกแก้ลมในทรวงอก แก้ทรวงอกอักเสบ รักษาอาการแน่นหน้าอก พอกแก้ไข่ดันบวม และพอกแก้ลูกหนูใต้รักแร้ แก้พิษฝีดาษ
- ใบสด ตำพอก แก้โรคปวดข้อ และปวดประสาท
- ดอก รสเมาออกร้อน แก้โลหิตในท้อง แก้พิษฝีกาฬ แก้ตกเลือด แก้พิษสัตว์กัดต่อย และพิษที่เกิดจากการติดเชื้อ
- ต้น รสเมาออกร้อน แก้พิษตะขาบแมลงป่องต่อย แก้ฝีผักบัว แก้อักเสบเนื่องจากตะขาบ และแมงป่องต่อย แก้พิษฝีฝักบัว
- ราก รสเมาออกร้อน แก้ไข้มาลาเรีย ขับลม แก้พิษฝีภายใน (วัณโรค) แก้ไข้เพื่อโลหิต (อาการไข้ และมีถ่ายเหลว อาเจียนเป็นเลือด มีผื่นขึ้นที่ผิวหนัง) แก้ไข้เหนือ ขับลมให้ซ่านออกมาทั่วร่าง เป็นยาถ่าย
- ราก ดอก และลำต้น แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อยและแก้ฝีภายใน