ชื่อสมุนไพร : ถั่วแปบ
ชื่ออื่น : ถั่วแปบขาว, ถั่วหนัง, หมากแปบ, มะแปบ(เชียงใหม่), ถั่วแปบน้อย, แปบปลาซิว(สกลนคร), ถั่วแปะยี(ภาคเหนือ), กวาวน้ำ, ถั่วหนัง, ถั่วแล้ง, มะแปน, ถั่วแปยี, ถั่วมะเปกี(ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lablab purpureus (L.) Sweet
ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE–PAPILIONOIDEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นถั่วแปบ จัดเป็นไม้ล้มลุกเลื้อยพันที่มีอายุหลายปี ลักษณะของเรือนยอดเป็นรูปทรงกระบอก มีลำต้นอยู่เหนือดิน ตั้งตรงเองไม่ได้ และจะใช้ส่วนของลำต้นเกี่ยวพัน ลำต้นมีความสูงได้ประมาณ 2.3 เมตร และมีลำต้นหรือเถายาวหรือกว้างได้ถึง 4-6 เมตร โดยเถามีลักษณะกลมสีเขียวและมีขนสีขาวขึ้นอยู่ประปรายไม่อวบน้ำ มีรากสะสมอาหารอยู่ใต้ดิน
- ใบถั่วแปบ มีใบเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อย 3 ใบ เรียงสลับกัน ใบย่อยที่ปลายลักษณะเป็นรูปไข่ ส่วนใบย่อยด้านข้างมีลักษณะเป็นรูปไข่เบี้ยว ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-12 เซนติเมตร มีหูใบย่อย แผ่นใบมีขนบาง ส่วนก้านใบมีความยาวประมาณ 5 นิ้ว
- ดอกถั่วแปบ ออกดอกเป็นช่อกระจะตามซอกระหว่างก้านใบกับกิ่ง ก้านช่อดอกยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ในช่อมีดอกย่อยจำนวนมาก ลักษณะของดอกถั่วแปบจะเหมือนกับดอกถั่วทั่ว ๆ ไป กลีบดอกเป็นสีม่วงหรือสีขาวแยกออกจากกัน และมีจำนวน 3 กลีบ มีลักษณะเป็นรูปไต ส่วนกลีบรองดอกมีลักษณะเป็นรูประฆัง ดอกมีเกสรตัวผู้สีเหลืองจำนวน 3 อัน มีเกสรตัวเมียสีเหลืองอีกจำนวน 1 อัน ส่วนรังไข่จะอยู่เหนือวงกลีบ
- ผลถั่วแปบ มีลักษณะเป็นฝักแบนยาวและโค้งงอ ปลายผลเป็นจะงอย ลักษณะของผลมี 2 ชนิด คือ ฝักแบนและฝักกลม ผิวผลเรียบและเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีม่วง สันฝักนูนขรุขระเป็นสีเขียวอ่อนยาวประมาณ 2 นิ้ว ในผลมีเมล็ดอยู่ประมาณ 3-6 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะเป็นรูปไข่กลม
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ฝัก, ราก, ทั้งต้น, เมล็ด
สรรพคุณ ถั่วแปบ :
- ฝัก รสหวานมัน แก้ไข้อ่อนเพลีย และบำรุงร่างกาย
- ราก เป็นยาแก้ซาง รักษาโรคตับ
- ทั้งต้น รสเฝื่อน ต้มน้ำดื่มแก้เจ็บคอ
- เมล็ด รสมันหวาน เป็นยาบำรุงกำลัง แก้อ่อนเพลีย บำรุงธาตุ แก้ไข้ แก้เสมหะ แก้อาการแพ้