“ มะไฟ ” ชื่อผลไม้พื้นบ้านที่เราคุ้นเคยมาตั้งแต่สมัยเด็กๆ ที่เวลาท่องอาขยาน ผลไม้ไทย เป็นผลไม้รสเปรี้ยวอมหวาน ที่เป็นที่นิยมมาช้านาน มะไฟออกผลเป็นพวงระย้า มีเมล็ดผลละ 1-2 เมล็ด เนื้อหุ้มเมล็ดสีขาวขุ่น ฟู นุ่ม ฉ่ำน้ำ รสเปรี้ยวอมหวาน มะไฟพันธุ์ที่นิยมปลูกกันก็เช่น พันธุ์เหรียญทองที่ให้ผลขนาดใหญ่ พันธุ์ไข่เต่ามีเนื้อในสีชมพูอมม่วง พันธุ์ข้าวเหนียวดำที่มีรสหวานหอม
ชื่อสมุนไพร : มะไฟ
ชื่ออื่นๆ : แซเครือแซ(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), ผะยิ้ว(เขมร-สุรินทร์), ส้มไฟ(ภาคใต้), หัมกัง(เพชรบูรณ์)
ชื่อสามัญ : Burmese grape
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Baccaurea ramiflora Lour.
ชื่อวงศ์ : EUPHORBIACEAE
ผลอ่อนของมะไฟมีรสเปรี้ยวใช้กินเป็นผัก เช่น ใส่ในแกงคั่วหรือแกงส้ม ทางภาคใต้นิยมกินเป็นผักเหนาะ เรียกกันว่า “ส้มไฟอ่อน” ส่วนมะไฟสุกมักกินเป็นผลไม้สดหรือทำน้ำมะไฟ ไม่นิยมนำไปแปรรูป เพราะมีเนื้อน้อย การกินมะไฟจะช่วยให้ร่างกายได้รับโพแทสเซียม ที่มีบทบาทในการควบคุมการเต้นของหัวใจและความคุมความดันโลหิต แมกนีเซียมที่จำเป็นต่อกระบวนการเผาผลาญอาหารในร่างกายวิตามินซีที่ใช้ในการสังเคราะห์คอลลาเจน ซึ่งเป็นโปรตีนที่ช่วยให้ผิวหนัง กระดูก และข้อต่อต่างๆ แข็งแรง นอกจากนี้มะไฟยังมีแคลเซียมและคาร์โบไฮเดรตอีกเล็กน้อย
ส่วนต่างๆ ของมะไฟก็มีสรรพคุณทางยา คือ ผลเป็นยาช่วยละลายเสมหะ ช่วยย่อยอาหาร แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ใบใช้แก้ไอ แก้พิษฝี เป็นยาถ่ายพยาธิ ขับปัสสาวะ รากทั้งสดและแห้งเป็นยาแก้พิษตานซาง ผิวหนังอักเสบ บรรเทาไข้ที่มีอาการปวดข้อเข่าและผื่นคันคล้ายลมพิษ
ผลไม้ในสกุลเดียวกับมะไฟนั้นมีอีกหลายชนิด ซึ่งส่วนใหญ่จะพบได้ในจังหวัดทางภาคใต้ของไทย เช่น ละไมที่ขั้วผลมีกลีบครอบและเนื้อสีชมพู มะไฟป่าเปลือกสีแดงสดเนื้อเปรี้ยว ลังแขหรือลำแขรสหอมหวาน เปลือกหนา ผลสุกมีสีน้ำตาล เนื้อเยอะ และขนาดของผลใหญ่กว่ามะไฟมาก เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2-6 เซนติเมตร แต่ปัจจุบันผลไม้พื้นถิ่นเหล่านี้มีเหลืออยู่น้อยและหาดูได้ยากแล้ว
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นมะไฟ เป็นไม้ต้นขนาดกลาง ไม่ผลัดใบ สูง 10-15 เมตร ต้นมีทรงพุ่ม ลำต้นเนื้อไม้แข็ง มีเปลือกแข็ง
- ใบมะไฟ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับกัน รูปรีแกมหอก โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ หรือหยักตื้นๆ ปลายใบเรียวแหลม กว้าง 5-8 เซนติเมตร ยาว 10-22 ซม. เส้นแขนงใบมี 5-8 คู่ ด้านล่างนูน เนื้อใบค่อนข้างบางเกลี้ยง ก้านใบยาว 5-7.5 เซนติเมตร
- ดอกมะไฟ ออกเป็นช่อ กลีบรองกลีบดอกมี 4-5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน เกสรผู้มี 4-8 อัน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อยาวมาก ใบประดับขนาดเล็กอยู่ที่โคนก้านดอก กลีบรองกลีบดอกรูปขอบขนานแคบๆ ยาวประมาณ 1.2 เซนติเมตร รังไข่มีขน
- ผลมะไฟ ค่อนข้างกลมหรือรี วัดผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร สีผิวเหลืองถึงแดง ผิวเกลี้ยง มี 1-3 เมล็ด เนื้อหุ้มเมล็ดสีขาวขุ่น รสเปรี้ยวอมหวาน
