ชื่อในท้องถิ่น ขี้เหล็กบ้าน (ลำปาง) , ขี้เหล็กใหญ่ (ภาคกลาง) , ขี้เหล็กหลวง (ภาคเหนือ) , ผักจี้ลี้ (เงี้ยว – แม่ฮ่องสอน) , ยะหา (ปัตตานี) , ขี้เหล็กจิหรี่ (ภาคใต้)
ลักษณะของพืช ขี้เหล็กเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางใบเป็ยใบประกอบ ประกอบด้วยใบย่อยประมาณ 10 คู่ใบเรียวปลายใบมนหยักเว้าหาเส้นกลางใบเล็กน้อย โคนใบกลมสีเขียว ใต้ใบซีดกว่าด้านบนใบ และมีขนเล็กน้อยดอกเป็นช่อสีเหลือง ฝักแบนหนา มีเมล็ดอยู่ข้างใน
ส่วนที่ใช้เป็นยา ใบอ่อนและดอก
รสและสรรพคุณยาไทย ดอกตูมและใบอ่อน รสขม ช่วยระบายท้อง ดอกตูมทำให้ นอนหลับ เจริญอาหาร
วิธีใช้ ขี้เหล็กใช้เป็นยารักษาอาหารท้องผูก และอาการนอนไม่หลับ ทำได้ดังนี้
- อาการนอนไม่หลับ ให้ใช้ใบแห้งหนัก 30 กรัม หรือใช้ใบสดหนัก 50 กรัม ต้มเอาน้ำรับประทานก่อนนอน หรือใช้ใบอ่อนทำเป็นยาดองเหล้า (ใส่เหล้าขาวพอท่วมยา แช่ไว้ 7 วัน คนทุกวันให้ น้ำยาสม่ำเสมอ กรองกากยาออก จะได้ยาดองเหล้าขี้เหล็ก) ดื่มครั้งละ 1 – 2 ช้อนชาก่อนนอน
