พืชจำพวกผัก ได้แก่ พรรณไม้ต้นเล็ก ๆ หรือต้นใหญ่ เป็นกอ ตันต่ำ ต้นสูงหรือเลื้อยไปอยู่บนบกก็มี อยู่ในน้ำก็มี บางชนิดใช้เป็นอาหารได้ และนิยมเรียกว่า ผัก ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ผักกระชับ เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม (ซักบ้อเช้า)
- ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้ไข้ ขับปัสสาวะ
ผักกระเฉด (ผักรู้นอน) เป็นไม้เลื้อย
- ใบ และ นม รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ
ผักกระโฉม
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้ตัวร้อน ไข้หวัด แก้ปวดศีรษะ
ผัดกาด (หัวไชเท้า)
- หัว รสเย็น สรรพคุณ ตำคั้นกับน้ำตาลทรายแดง แก้อาเจียนเป็นโลหิต
- เมล็ด รสเผ็ดชุ่ม ขับเสมหะและโลหิต ระบายอ่อนๆ ระงับอาการหอบ แก้ลมจุกเสียด
ผักกาดนา ไม้ต้นเล็กๆ
- ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ กระทุ้งพิษภายใน แก้พิษตัวร้อน (ลดความร้อน) แก้ไข้หัดสุกใสดำแดง แก้พิษฝีดาษ ขับเหงื่อ
ผักกาดน้ำ
- ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้ช้ำรั่ว แก้กามโรค ระงับความร้อน แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ
ผักกูด ไม้ต้นเล็กขึ้นอยู่ริมน้ำ
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้พิษอักเสบ
ผักขึ้นฉ่าย ไม้ต้นเล็ก
- ใช้ทั้งต้น รสเย็นหอม สรรพคุณ ความดันโลหิต บำรุงร่างกาย แก้เบาหวาน
ผักโขมหนาม ไม้ต้นเล็กๆ มีหนามตามข้อ
- ราก รสขมเย็นชื่นใจ สรรพคุณ แก้ช้ำใน แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้เด็กลิ้นเป็นฝ้าละออง เจริญอาหาร
ผักโขมหัด ไม้ต้นเล็ก
- ราก รสเย็นชื่น สรรพคุณ แก้พิษร้อนใน ต้มเอาน้ำอาบ แก้เม็ดผื่นคัน ถอนพิษไข้ แก้เสมหะ ขับปัสสาวะ
ผักโขมหิน (ผักขมหิน)
- ต้น รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ ผายลมผายเรอ แก้เสมหะและดีพิการ
ผักขวง (สะเดาดิน) ไม้เลื้อยต้นเล็กๆ
- ใช้ทั้งต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ระงับความร้อน ตำให้ละเอียดสุมหัวเด็ก แก้หวัดขัดจมูก
ผักคราดหัวแหวน ไม้ต้นเล็ก
- ใช้ทั้งต้น รสเอียนเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้ริดสีดวง แก้ผอมเหลือง แก้เด็กตัวร้อน แก้ปอดบวม แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ
ผักเค็ด ไม้พุ่มขนาดเล็ก
- ใบ รสขื่นขม สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้บาดแผล แพ้ผื่นคัน
- ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อนภายในร่างกาย
ผักชีลา ไม้ต้นเล็กๆ
- ลูก รสขมฝาดร้อนหอม สรรพคุณ แก้ไข้เนื่องจากซาง แก้กระหายน้ำ บำรุงธาตุ แก้คลื่นเหียน อาเจียน ขับลมในลำไส้ แก้สะอึก แก้ตาเจ็บ
- ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ กระทุ้งพิษไข้หัว หัดเหือด สุกใส ดำแดง แก้ไอ เจ็บคอ
ผักชีล้อม ไม้ต้นเล็กๆ
- เมล็ด รสผอมร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ธาตุพิการ แก้ไอ แก้หอบ บำรุงปอด
ผักตับเต่าน้ำ ไม้น้ำ
- ใช้ทั้งต้น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้เสมหะและลม แก้เพ้อกลุ้ม แก้ไขเพื่อดี ช่วยย่อยอาหาร
ผักหนอก (บัวบก) ไม้ต้นเล็กๆใบกลม
- ใช้ทั้งต้น รสขมเล็กน้อย สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำรับประทาน บำรุงหัวใจ แก้ช้ำใน เนื่องจากพลัดตกหกล้ม แก้เมื่อยล้า อ่อนเพลีย แก้บิด ท้องเสีย
ผักบุ้งขัน ผักชนิดนี้มีอยู่ทั้งน้ำจืด น้ำเค็ม เป็นเถาเลื้อยตามพื้นดิน
- เถา ใบ รสขื่นเย็น สรรพคุณ ถอนพิษลมเพลมพัด แก้พยาธิตัวจิ๊ด
ผักบุ้งขาว ไม้เลื้อยทอดยอด
- ใบ เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษทั้งปวง แก้พิษลมเพลมพัด แก้ตาฟาง
- ใบ ตำพอก แก้พิษฝี ถอนพิษอักเสบ
ผักบุ้งจีน ไม้ต้นเล็ก
- ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝี ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้ตาฟาง ตามัว
ผักบุ้งแดง ไม้เลื้อยทอด
- ใบ เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้ตาฟาง ตามัว
- ใบ ตำพอก สรรพคุณ แก้พิษฝี ถอนพิษอักเสบ
ผักบุ้งร้วม ไม้น้ำ
- ใช้ทั้งต้น รสขม สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง ใช้ต้มเข้ากระโจมเอาไอรม ขับเหงื่อ แก้บวม เหน็บชา
ผักเบี้ย ไม้ต้นเล็กๆ
- ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้พิษตานซาง
ผักเป็ดขาว ไม้เลื้อยตามพื้นดิน
- ใช้ทั้งต้น รสขื่นเอียน สรรพคุณ ดับพิษโลหิต ทำให้โลหิตเย็น ฟอกและบำรุง แก้ระดูสตรีเน่าเหม็น แก้ปวดเอวและท้องน้อย
ผัดเป็ดแดง ไม้เลื้อยตามพื้นดิน
- ใช้ทั้งต้น รสขื่นเอียน สรรพคุณ ดับพิษโลหิต ทำให้โลหิตเย็น เป็นยาระบายอ่อนๆ ฟอกและบำรุงโลหิต แก้ระดูพิการดำเหม็น แก้ปวดเอวและท้องน้อย
ผักปอดตัวผู้ ไม้ใบเล็กๆ ขึ้นตามทุ่งนา
- ราก รสขื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โลหิตพิการ ขับลมให้กระจาย
ผักปอดตัวเมีย เหมือนกับผักปอดตัวผู้ แต่ต้นและใบใหญ่กว่า
- ต้น รสขื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ปวดมดลูกแก้สันนิบาตหน้าเพลิง
ผักปลัง ไม้เลื้อยมี 2 ชนิด คือ ชนิดแดง และชนิดขาว สรรพคุณเหมือนกัน
- ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝี แก้อักเสบ
- ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้กลาก
- ดอก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้เกลื้อน
- ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง แก้รังแค แก้ท้องผูก
ผักแพวแดง ไม้ต้นเล็ก
- ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้ลม แก้กระเพาะอาหารพิการ อุจจาระหยาบ แก้ท้องมาน แก้ริดสีดวง แก้หืด ไอ แก้เส้นประสาทพิการ แก้ปวดเมื่อยตามข้อกระดูก
ผักหวานบ้าน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม
- ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้ตัวร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้กลับ
ผักหวานป่า ไม้ยืนต้นขนาดย่อม
- ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้ดีพิการ แก้เชื่อมมัว แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้กระสับกระส่าย
ผักแว่น ไม้ต้นเล็ก อยู่ริมน้ำ ชูใบ ก้านยาว
- ใช้ทั้งต้น รสจืด สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ดีเดือด เจริญอาหาร
ผักเสี้ยนไทย ไม้ต้นเล็กๆ
- ต้น รสชื่นร้อนฉุน สรรพคุณ ขับโลหิตระดูที่เน่าเสีย
- เมล็ด รสเมา สรรพคุณ สับไส้เดือนในท้อง
ผักเสี้ยนผี ไม้ต้นเล็กๆ
- ต้น รสขมร้อนเหม็นเขียว สรรพคุณ ทำให้หนองแห้ง
- ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ
- ดอก รสขมขื่น สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง
- ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิ
- ราก รสร้อนขื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้สตรีผอมแห้งเนื่องจากอยู่ไฟไม่ได้ แก้ฝีในท้อง
- ใช้ทั้ง 5 สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ลม แก้ปวดท้อง จนเจริญไฟธาตุ แก้ท้องร่วง แก้ฝีในตับปอด ฝีในลำไส้ ขับหนองสี
ผักหูปลาช่อน เป็นไม้ต้นเล็ก ๆ คล้ายโด่ไม่รู้ล้ม แต่เล็กกว่า
- ต้น รสจืดเหม็นเขียวเล็กน้อย สรรพคุณ แก้พิษตานซางแก้ฝีตานซาง เม็ดผื่นคัน แก้ตัวร้อน
ผักหนาม ไม้น้ำเนื้ออ่อน
- ใช้ทั้งต้น สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ