ชื่อสมุนไพร : พิษนาศน์
ชื่ออื่นๆ : แผ่นดินเย็น(อุบลราชธานี), นมราชสีห์, นมฤาษี, ถั่วดินโคก
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sophora exigua Craib
ชื่อวงศ์ : Fabaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นพิษนาศน์ เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก สูงได้ 15-30 เซนติเมตร ลำต้นลักษณะสั้นประมาณ 5-8 เซนติเมตร สามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการใช้เมล็ดแต่จะเป็นพืชที่ค่อนข้างโตช้า ซึ่งในธรรมชาติจะอาศัยฝักแก่ที่ร่วงหล่นและแตกออกมาทำให้เมล็ดด้านในตกสู่ดินแล้วจึงเจริญเติบโตเป็นต้นต่อไป แต่ทั้งนี้เราสามารถนำเมล็ดของพิษนาศน์มาทำการเพาะปลูกได้ โดยใช้วิธีการเพาะเมล็ดและการปลูกเช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็ดและปลูกพืชตระกูลถั่วอื่นๆ เช่น ถั่วเหลือง
- ใบพิษนาศน์ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ แนบไปกับพื้นดินเป็นแนวรัศมี ใบย่อยมี 9-13 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปวงรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนานแกมรูปวงรี ปลายใบเป็นรูปไข่กลับ ใบย่อยมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-5 เซนติเมตร ผิวใบมีขนละเอียดสีขาวขึ้นปกคลุม
- ดอกพิษนาศน์ ออกดอกเป็นช่อกระจะ โดยจะออกที่ปลายยอด ดอกย่อยมีจำนวนมาก กลีบดอกเป็นสีม่วงเข้ม มีลักษณะเป็นรูปดอกถั่ว ก้านช่อดอกยาว
- ผลพิษนาศน์ ผลมีลักษณะเป็นฝักรูปขอบขนาน มีขนละเอียดสีขาว ภายในมีเมล็ด 1 เมล็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ต้น, ราก
สรรพคุณ พิษนาศน์ :
- ต้น ดับพิษกาฬที่ทำให้หมดสติ พูดไม่ออก แก้ไข้เซื่องซึม
- ราก ต้มเอาน้ำดื่ม ขับพิษภายใน ขับน้ำค้างขังตามที่ต่างๆ แก้ฟกบวมตามข้อ ตามกล้ามเนื้อ แก้คางทูม
บัญชียาจากสมุนไพร ตามประกาศ คณะกรรมการแห่งชาติด้านยา ระบุการใช้เหง้าพิษนาศน์ เป็นส่วนประกอบ ใน “ตำรับยาเขียวหอม” ซึ่งมีสรรพคุณ บรรเทาอาการไข้ ร้อนในกระหายน้ำ แก้พิษหัด พิษอีสุกอีใส (บรรเทาอาการไข้จากหัด และอีสุกอีใส)
พระคัมภีร์ชวดารตำรับยาประสรรณี มีสรรพคุณ แก้อาเจียน มือเท้าเขียว ตำรับยามหาสมมิทใหญ่มีสรรพคุณ แก้มะเร็งคุดทะราดพระคัมภีร์ธาตุวิภังค์ตำรับยาสมิทธิสวาหะมีสรรพคุณแก้หัวใจให้พิการต่างๆ ตำรับยามหาสมมิทใหญ่ มีสรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาตพระคัมภีร์ปฐมจินดาตำรับยาผายพิษสรรพพิษมีสรรพคุณ แก้ปวดมวนท้อง ตำรับยากินแก้พิษหละจับ มีสรรพคุณ แก้ลิ้นกระด้างคางแข็ง แก้พิษหละ เป็นต้น