ชื่อสมุนไพร : พุทรา
ชื่ออื่น ๆ : มะควัดดอย(เชียงใหม่), มะตัน, นาวงต้มต้น, หมากทิน(จำปาศักดิ์), มะตค้นหลวง, มะท้อง, มะตอง, มะตันต้น(ภาคเหนือ-พายัพ), มั่งถั่ง(กะเหรี่ยง-ฮ่องสอน), พุดซา(ทั่วไป), มะท้อง(กะเหรี่ยง-กาญจน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Zizyphus mauritiana Lam.
วงศ์ : RHAMNACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นพุทรา เป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 30 ฟุต
- ใบพุทรา จะมีลักษณะกลมโตประมาณ 1 นิ้วฟุต ตามลำต้น และตามกิ่งก้านนั้น จะเป็นหนาม
- ดอกพุทรา จะออกเป็นช่อเล็ก ๆ เป็นสีเหลือง และมีกลิ่นเหม็นมาก
- ผลพุทรา จะมีลักษณะกลมโตเท่าผลมะไฟ บางชนิดจะมีผลกลม ตรงปลายผลนั้นจะแหลม คล้ายผลละมุดไทย และบางชนิดก็มีรสหวานมาก บางชนิดก็มีรสเปรี้ยว และฝาดต่าง ๆ กัน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือกต้น, เมล็ด, ทั้งห้า, ผลดิบ, ใบสด
สรรพคุณ พุทรา :
- เปลือกต้น จะมีรสฝาด ใช้ต้มกิน รักษาอาการท้องร่วง และอาเจียน
- เมล็ด ใช้เผาไฟป่นทำเป็นยารักษาซางชักของเด็ก หรือใช้ตำสุมหัวเด็ก รักษาอาการหวัด คัดจมูกเวลาเย็น ๆ นอกจากเปลือกและเมล็ดแล้ว
- ทั้ง 5 ยังมีรสฝาดเฝื่อน ใช้รักษาอาการบวม รักษาพยาธิ ฝีทั้งปวง อาการลงท้อง และอาการตกเลือด
- ผลดิบ รสฝาด กินแก้ไข้
- ผลสุก รสหวานฝาดเปรี้ยว กินแก้ไอ ขับเสมหะ
- ใบสด ตำสุมหัว แก้หวัด คัดจมูก
ในเวียดนามใช้เมล็ดสด 1-2 เมล็ดหรือเมล็ดแห้ง 6-12 เมล็ด บดให้เป็นผง กินแก้อ่อนเพลีย ทำให้นอนหลับดี และใช้ใบแห้ง 20-40 กรัม ต้นน้ำดื่มแก้หืด