ชื่อสมุนไพร : สะพานก๊น
ชื่ออื่นๆ : อูนน้ำ, สพ้านก๊น, น่อ, เส่งแกะบลี้
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sambucus javanica Reinw. ex Blume
ชื่อวงศ์ : CAPRIFOLIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นสะพานก๊น เป็นพรรณไม้พุ่ม แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ลำต้นตั้งตรง มีความสูงได้ประมาณ 1-3 เมตร ผิวลำต้นเรียบไม่มีขน ตามกิ่งก้านเป็นเหลี่ยมและเป็นสีเขียวเข้ม กิ่งอ่อนมีขนขึ้นปกคลุมเล็กน้อย ส่วนกิ่งแก่ไม่มีขน ข้อของกิ่งเป็นสีแดงอ่อน
- ใบสะพานก๊น ใบเป็นใบประกอบขนนกปลายคี่ ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของใบเป็นรูปแบบขนนก แต่ใหญ่กว่า ในก้านหนึ่งจะมีใบย่อยประมาณ 5-9 ใบ ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปรียาว ปลายใบแหลม ส่วนขอบใบจักเป็นฟันเลื่อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 8-18 เซนติเมตร ผิวใบเรียบมันไม่มีขนปกคลุม หลังใบด้านบนเป็นสีเขียวเข้ม ส่วนท้องใบเป็นสีเขียวอ่อน ก้านใบย่อยยาวประมาณ 3 เซนติเมตร ไม่มีหูใบ เมื่อนำใบมาขยี้ดมจะมีกลิ่นเหม็น
- ดอกสะพานก๊น ออกดอกเป็นช่อบริเวณส่วนยอดของกิ่ง ลักษณะของช่อดอกคล้ายกับรูปซี่ร่ม ช่อมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 20-30 เซนติเมตร มีขนสั้น ๆ มีกลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม 5 กลีบ ดอกย่อยมีขนาดเล็ก สีของดอกย่อยเป็นสีขาวออกเหลืองอ่อน หนึ่งดอกจะมีอยู่ 5 กลีบ กลีบดอกเป็นรูปกลมรีปลายแหลม และมีเกสรเพศผู้สั้น ๆ ติดอยู่ 5 อัน และมีเกสรเพศเมีย 1 อัน ยื่นออกมาข้างกลีบดอก
- ผลสะพานก๊น ผลมีลักษณะกลมรูปไข่ มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเป็นสีแดงหรือสีเหลืองอมส้ม ส่วนผลแก่จะเป็นสีแดงจนถึงสีดำ เมล็ดเดี่ยวรูปไข่
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ก้าน, ผล, ทั้งต้น
สรรพคุณ สะพานก๊น :
- ใบ รสปร่าเปรี้ยว เป็นยาระบายท้อง
- ใบและก้าน รสปร่าเปรี้ยว กลิ่นเหม็น ขยี้ดมแก้ลมชัก ต้มอาบแก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้ปวดบวม อักเสบฟกช้ำ
- ผล รสเปรี้ยว เป็นยาถ่าย
- ทั้งต้น รสชุ่มเปรี้ยว ทำให้เลือดเดินสะดวก แก้ปวดบวมตามข้อ แก้ไตอักเสบ แก้บวมน้ำ แก้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง แก้ผดผื่นคันน้ำเหลืองไหล แก้ฟกช้ำ แก้ปวดเนื่องจากกระดูกหัก ทั้งต้นบดเป็นผงปั้นเม็ด รับประทาน แก้ปวดบาดแผลปวดฟัน ปวดท้อง
- กิ่งก้านสด ต้มดื่มแก้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง
- ต้น ต้มดื่มแก้ไตอักเสบ บวมน้ำ แก้ข้ออักเสบ ปวดเมื่อยเคล็ดขัดยอก ต้มชะล้างแก้ผดผื่นคัน น้ำเหลืองไหล
- ใบสด ปิ้งไฟปูนอนหรือประคบ แก้อัมพาต เหน็บชา ปวดเมื่อย